ALAY
Oyun Kökeni: Alay, Türkiye (Ankara / Ayaş ilçesi) kökenli bir oyundur.
Oyunun Bilinen Diğer İsimleri:
Alay: Türkiye (Adana / Seyhan)
Alay: Türkiye (Bilecik / Bozöyük ilçesi)
Alay: Türkiye (İzmir / Karaburun)
Oyunun Oynadığı Yer: Açık Alan
Oyun Türü: Sokak Oyunu (Düz ve geniş bir alan)
Katılımcı Sayısı: Grup Oyunu (En az 6 kişi ile oynanır)
Amaç: Oyundan tüm oyuncuların ve seyredenlerin eğlenmiş ve mutlu bir şekilde ayrılmış olması.
Terimler:
Ahenktar: Bir arada uyumlu olma, düzenlilik, uyum.
İrtical: Uzun uzadıya düşünmeksizin doğan güzel düşünce ya da böyle düşünceleri doğuran doğal yeti.
Kapışmak: Kavgaya tutuşmak.
Mahsus: Birine ayrılmış, özgülenmiş olan.
Maksat: Amaç, Erek.
Mertebe: Aşama, derece, rütbe, evre.
Muhavere: İki kişi arasındaki konuşma, karşılıklı konuşma.
Mukabele: Karşılık verme, karşılık.
Münasebet: İki şey arasındaki benzerlik, uygunluk.
Nağme: Güzel ve uyumlu ses.
Övme: Birinin veya bir şeyin iyiliklerini, üstünlüklerini söyleyerek değerini yüceltmek, methetmek, sena etmek, yermek karşıtı.
Sekene: Bir yerde oturanlar, ikāmet edenler.
Sıvışmak: Haber vermeksizin, sessizce gidivermek, kaçmak.
Tartım: Bir dizede ya da notada vurgu, uzunluk ya da seslerin, durakların düzenli bir biçimde yinelenmesinden doğan uyum.
Yermek: Kötü yönlerini belirtmek, kötülüklerini söylemek, kötülemek.
Zillimaşa: Uçlarına zil takılmış maşa biçiminde bir çalgı.
Zümre: Takım, topluluk.
Oyun Malzemeleri (Gereç, materyal): Herhangi bir malzeme kullanılmamaktadır.
Kurallar: Bu oyun kızlar (yetişkin) tarafından oynanmaktadır.
Oyuna İlişkin Genel Kurallar:
– Bu oyunu kızlar düğünlerde ve düğün dağıldıktan sonra toplanarak oynarlar.
֍ Gidiş gelişlerde yürüyüşleri türkünün “tartım“ına göre mümkün “mertebe” “âhenktar” olursa da belirli ayak tertibatı yoktur.
֍ Ahenktarlık, baştakilerin adımına yakıştırılır.
֍ Sevimli ve güler yüzlü kalınmak esastır.
֍ Düğün “münasebet“iyle süslenmiş bulundukları da unutulmasın.
֍ Bazen toplaşmış epey seyircileri de olduğunu unutulmasın.
֍ Seyhan‘ın Karaisalı kazasından Kuzgun, Çakallı ve Kaş oba köylerindeki Alay Oyunu, Halaylar zümresindendir.
֍ Mücavir köylerde aynı oyuna Halay adıyla tesadüf edilmesi Alay kelimesinden “maksad“ın Halay olduğu anlaşılıyor. Davul zurnayla yürütülür.
֍ İzmir‘in Karaburun kazasında yarı sportif oyunlardan sayılarak yapılan bir Alay Oyunu vardır.
֍ Düğün ve bayramlarda delikanlılarca bir oyun başının idaresinde bazı işaretlerle Zeybek tarzında oynanır.
֍ Toplu oyundur. Aynı yerde bir de kızlara “mahsus” Alay Oyunu vardır, fakat Halaylar “zümre“sinden sayılamaz.
֍ Kütahya bölgesindeki Alay adlı oyundan maksat Halay’dır.
֍ Bilecik ilinin Bozöyük ilçesinden Oklubalı köyünde göçmen “sekene“den ayrı olan asıl yerlinin Alay Oyunu adındaki biricik oyunu Halaylar zümresinden değildir. Zira çift çift yürütülüp, tef ve “zillimaşa” eşliğiyle, türküsünü yalnız bu çalgıcılar söyleyerek ve yalnız kadınlarca kendi aralarında oynanır.
֍ Ankara ilinin mesela Ayaş‘ın Çağa köyünde bir Alay Oyunu bayramlarda kızlarca şarkılı olarak toplu halde yürütülür. Bu, kadın Halaylarından kalma sayılabilir.
– Alay oyunu en az 6 kişi ile oynanmaktadır.
– Oyun ne kadar kalabalık oyuncu ile oynanırsa o kadar keyifli ve eğlenceli olur.
– Alay oyunu kazanımları:
- Akıl Yürütme Becerileri
- Algılama Becerisi
- Bir Hareketi Sürdürme (Psikomotor Beceriler)
- Dayanışma (Duyuşsal Beceriler)
- Denge (Psikomotor Beceriler)
- Diğer Oyuncuların Duygularını Anlama
- Dikkat
- Dikkati Yoğunlaştırmak (Bilişsel Beceriler)
- Dil Gelişimi
- Düşünme Becerileri
- El ve Motor Becerileri
- El – Ayak Koordinasyonu (Psikomotor Beceriler)
- Grup Çalışmaları
- Hareketleri Hızlandırmak
- Hızlı Düşünme
- İletişim Becerileri
- İletişim ve Sosyalleşme (Sosyal ve Dil Becerileri)
- İnce Kas Becerileri (Psikomotor)
- İş Birliği
- İşitsel Zekâ
- Karar Verme (Bilişsel Beceriler)
- Kelime Hazinesini Arttırma
- Konsantrasyon (Bilişsel Beceriler)
- Kurallara Uyma (Duyuşsal Beceriler)
- Küçük Kas Gelişimi (Psikomotor Beceriler)
- Odaklanma
- Otokontrol
- Oyuncuların Birbirleriyle Etkileşim Kurması
- Öz Güven (Duyuşsal Beceriler)
- Sıralı Düşünme
- Sorumluluk
- Sosyal – Duygusal
- Tepki Hızı (Psikomotor Beceriler) Gelişimi Destekleme
Oyunun Oynanışı
֍ Bu oyunu kızlar düğünlerde ve düğün dağıldıktan sonra toplanarak oynarlar.
֍ Oğlanı ve kızı “yermek” veya “övmek” oyun sözlerinin hedefini teşkil eder.
֍ Gündüzleri açık hava düğününden dağılan kızlar, onar on beşer toplaşırlar, karşı karşıya geçerler.
֍ Aralarında beş metrelik mesafe bulunur.
֍ Sıralar el ele tutuşmuşlardır.
֍ Bir taraf oğlan tarafı, öbür dizi kız tarafıdır.
֍ Önce oğlan tarafı bir ağızdan söylemeye başlamak suretiyle türkülü “muhavere” sürer.
Oğlan Tarafı:
A alaylar, a bulaylar temeli bozuk alaylar,
İçinizde bir güzel var onu isteriz.
Kız Tarafı:
A alaylar, a alaylar, çengen (Çingene) alaylar,
O güzelin, o hanımın adını bildirin.
Oğlan Tarafı:
A alaylar, a bulaylar, Dalaman sürgünü,
O hanımın, o güzelin adı Fadime’dir.
Kız Tarafı:
A alaylar, a bulaylar, çingen alaylar,
Nideceksiniz, nideceksiniz, biz o güzeli size vermeyiz.
Oğlan Tarafı:
A alaylar, e bulaylar, o güzeli oğlumuza almak isteriz.
֍ Bundan sonra kız tarafının kızları yine türküyle o istenen kızı övmeye ve oğlanı yermeye çalışırlar.
֍ Oğlan tarafının kızları da aynı şekilde “mukabele” ederek, kızı yerip oğlanı yükseltirler.
֍ Epey süren bu çekişmelerin heyecanı sonunda gene barışırlar ve kızı oğlana alırlar.
֍ Bu karşılıklı şarkılarda çok defa “irtical” de yer alır.
֍ Yer ve duruma göre kelime veya cümleler değiştirilir.
֍ Değişmeleri grup başlarındaki en iyi söyleyen güzel sesliler idare ederler.
֍ İşte kız tarafı isteğe cevap veriyor:
Kız Tarafı:
Karanfil katar katır,
Ucu sulara batar,
Sizin tembel oğlunuz,
Baba eline bakar,
Oğlan Tarafı:
Camilerde direk ister,
Söylemeğe yürek ister,
Sizin çirkin kızınız,
Kapularda börek ister.
Kız Tarafı:
Deniz gibi tekneli,
Üstüne güller ekmeli,
Sizin cavur (gavur) oğlunuz,
Nesine zahmet çekmeli.
Oğlan Tarafı:
Bahçelerde gül ağacı,
Dibindedir ilacı,
Sizin deli kızınız,
Karabiberden acı.
Kız Tarafı:
Ateş düştü Tavas’a,
Şevki (şavkı) vurdu boğaza,
Biz kızımız vermeyiz,
Kekik yağcı kavaza.
Oğlan Tarafı:
Ak kapı kara kapı,
Yeşil billurun sapı,
Siz kızınız vermezsen,
Sürünsün kapı kapı.
Kız Tarafı:
Bürümcek kumaş dokumam,
Ben cahilim okumam,
Aşı karanfil duruken,
Deli şebboyu sokunmam.
Oğlan Tarafı:
Bahçede koca yemiş,
Dalları yere değmiş,
Sizin çirkin kızınızın,
Kulağını keme (fare) yemiş.
Kız Tarafı:
Ocak başında kutu,
İçinde dolu koku,
Kızımız altın topu,
Oğlunuz keme bo..
Oğlan Tarafı:
Bacanın altı yemiş,
Günden yanı erimiş,
Otuz iki meyve içinde,
En tatlısı yar imiş.
Kız Tarafı:
Ateş düştü kamışa,
Su neylesin yanmışa,
Sizin güzel oğlunuz,
Kızımıza yanmışa,
Alayı alın düze,
Görüşelim yüz yüze,
Arada sevgi varmış,
Kızı verdik biz size.
֍ Bazı oyunlarda iki taraf uyuşamaz.
֍ Şarkı boyunca her “nağme“de adım adım birbirlerine yaklaşarak en sonunda “kapışırlar“.
֍ Alınmak istenen kız o sırada “sıvışıp” bir ağaca çıkıverir.
֍ Bu sefer her iki taraf kızları o ağacın altında toplaşırlar.
֍ Ağaç ne ağacı ise ona göre bir ağızdan mesela:
“İğde dalı gevrek olur,
Basmamak ister
Kızın gönlü yüksek olur,
Yasmamak ister.“
֍ Türkülerini söyleyerek oyuna böylece son verilir.
© Oyun Kütüphanesi, 2020.
Her haklı saklıdır.
