A
| Aba: |
| Eskiden potur, hırka gibi giyecek yapımında kullanılan, yünden, yün dövülerek yapılan kaba, kalın bir tür kumaş.
Aba Alması oyunu – Türkiye Abatopu (Altus Sivis da Gel) oyunu – Türkiye (Sakarya / Kaynarca) Abe Dolambaç oyunu – Türkiye (Gaziantep) |
| Abe: |
| Seslenme ve dikkati çekme ünlemi.
Abe Dolambaç oyunu – Türkiye (Gaziantep) |
| Abacı: |
| Abayı elinde tutan oyuncu.
Abatopu (Altus Sivis da Gel) oyunu – Türkiye (Sakarya / Kaynarca) |
| Aba Topu: |
| Oyuncuya ait ceket veya abanın top haline getirip urgana bağlanmasına verilen ad.
Abatopu (Altus Sivis da Gel) oyunu – Türkiye (Sakarya / Kaynarca) |
| Ahenktar: |
| Bir arada uyumlu olma, düzenlilik, uyum.
Alay oyunu – Türkiye (Ankara / Ayaş ilçesi) |
| Ahıtma: |
| Topaç çevirirken topacın atıp çekme işinin birkaç kez yapılan haline verilen ad.
Topaç Çevirme (Yozgat) oyunu – Türkiye (Yozgat / Saraykent) |
| Alaybaşı: |
| Oyun içerisinde takım oyuncularını yöneten ve yönlendiren oyuncu.
Yağmur Aşı (Yağ Toplamacılık) oyunu – Türkiye (Burdur / Mamak köyü) |
| Alçı: |
| En büyük aşık taşına verilen ad.
Aşık Atuv (Aşık Atma) oyunu – Kafkasya (Karaçay-Malkarlar) |
| Ali Baba: |
| Ebe.
Ali Baba Saat Kaç? oyunu |
| Altın Bilezik: |
| 2’inci takımın başkanına verilen ad.
Aç Kapıyı Bezirgan Başı (Adıyaman) oyunu – Türkiye (Adıyaman / Aksu köyü) |
| Altın Saat: |
| 1’inci takımın başkanına verilen ad.
Aç Kapıyı Bezirgan Başı (Adıyaman) oyunu – Türkiye (Adıyaman / Aksu köyü) |
| Apsa: |
| Oyuncunun eline aldığı beş taşı elini yana çekerek dağıtmasına verilen ad.
Beş Taş (Lapa) oyunu – Türkiye (Afyonkarahisar / Nuh köyü) |
| Arakçı: |
| Rengarenk yünden örülmüş Erkek Şapkası.
Bade – Bade oyunu – Türkiye (Batman / Sasun) |
| As: |
| A kartının oyundaki adı, 1 puandır denir.
Pişti oyunu |
| Aşığın Alçı Düşsün: |
| Oyuncuların birbirlerine şans dilemek için kullandıkları söz.
Aşık Atuv (Aşık Atma) oyunu – Kafkasya (Karaçay/Malkarlar) |
| Aşık: |
|
Koyun ve keçilerin arka ayaklarında ki diz kapaklarında birer adet bulunan dört köşeli kemiklere verilen ad. Aşık (Gaziantep) oyunu – Türkiye (Gaziantep) – Versiyon 3 |
| Aşık Atuv: |
| Aşık Atma.
Aşık Atuv (Aşık Atma) oyunu – Kafkasya (Karaçay-Malkarlar) |
| At: |
| Üzerinde at kafası kuklası olan bir tahta sopa.
Kız Kaçırma oyunu – Türkiye (Hatay / İskenderun) |
| Atak: |
| Oyun içerisinde oyuncunun atış için kullandığı düz (bilye veya miskete benzer) ceviz kabuğuna verilen ad. |
| Atıcı Taraf: |
| Oyun başında çizgiler ile belirlenen bölgede ortadaki oyuncuları vurmaya çalışan oyuncuların genel ad.
Yakar Top Versiyon 1 oyunu – Türkiye |
| Atın Koltuğunu Açma: |
| Oyunda oynatılacak atın 26’ıncı gün meydan yerde bir kilometre koşturulmasına verilen ad. |
| Atıp Çekme: |
|
Topacın ipi iyice sarılarak yere paralel olarak atılır. Ardından oyuncu tarafından tekrar avucun içine alınarak döndürülme işlemine verilen ad. Topaç Çevirme (Yozgat) oyunu – Türkiye (Yozgat / Saraykent) |
| Atış Daşı: |
| Oyuncuların yere dikili olan Koza’yı vurmak için kullandıkları Taşa (yaklaşık 6 cm uzunluğunda ve 1 cm genişliğinde) verilen ad.
Koza Kırık oyunu – Türkiye |
B
| Bab¹: |
| Ebe
Ağvesag/Tilki Deliği oyunu – Türkiye (Bitlis) |
| Bab²: |
| Ebe olan grup oyuncularından ortada gezen üyesi. |
| Bab³: |
| Oyunu idare eden oyuncuya verilen ad. |
| Babalım: |
| Vebal
Yüzük (Kahramanmaraş) oyunu – Türkiye (Kahramanmaraş köyleri) |
| Bağ: |
|
Zemin üzerindeki çaprazlara verilen ad. Peçiç (Petiç) oyunu – Türkiye (Kahramanmaraş / Elbistan) |
| Bardak: |
|
Yassı ve küçük ebatlarda kiremit parçası. Yedi Bardak oyunu – Türkiye (Gaziantep) |
| Bargı: |
| Bargıcı: |
|
Hediyelerden sorumlu kişiye verilen ad. |
| Baston: |
|
Elde taşınabilen ve yürürken dayanmaya yarayan, tutacak yeri bulunan, genellikle ağaçtan yapılmış, çoğunlukla üzeri işlenmiş değneğe verilen ad. |
| Baş¹: |
| Klasik misket oyunlarında en sağda veya en solda bulunan miskete verilen ad. |
| Baş²: |
|
Büyük Misket. Baş oyunu |
| Baş Altı¹: |
| Oyun içinde Baş Misketinin hemen yanında bulunan miskette verilen ad. |
| Baş Altı²: |
| Baş Ceviz’in yanındaki cevize verilen ad.
Tumba (Ceviz) oyunu – Türkiye |
| Baş Belirleyici: |
| Oyun başında oyuncuların çizgi üzerinde durarak cevizlerini en uzağa atmaya çalışırlar. Cevizi en uzağa kim atarsa o oyuncuya verilen ad.
Tumba (Ceviz) oyunu – Türkiye |
| Baş Ceviz: |
| Oyuna hangi taraftan başlanılacaksa, o tarafta bulunan ilk cevize verilen ad.
Tumba (Ceviz) oyunu – Türkiye |
| Baş Oyuncu: |
| Oyun içerisinde grup oyuncularını yöneten ve yönlendiren oyuncu.
Yüzük (Kahramanmaraş) oyunu – Türkiye (Kahramanmaraş köyleri) |
| Başaltı: |
|
Başın hemen yanındaki miskettir. Misket oyunu |
| Baş-Bab: |
|
Kaptan adı verilen grup başı. |
|
Başçıl-Ebe-Müdür: |
|
Oyunu uzun sopayla oynayan oyuncuya verilen ad. |
| Başıcası: |
|
Oyunda heybeyi kaldıran oyuncuya verilen ad. Heybe Kaldırmak oyunu – Türkiye (Bitlis) |
| Başkan: |
|
Oyun içerisinde takım oyuncularını yöneten ve yönlendiren oyuncu. Yüzük (Burdur) oyunu – Türkiye (Burdur) |
| Başlangıç Çizgisi: |
|
Mereden beş altı metre kadar uzaklığa çizilen çizgi. |
| Başlangıç Noktası: |
|
Ebenin gözleri kapatarak saymaya başladığı alana verilen ad. Saklambaç (Sakarya) oyunu – Türkiye (Sakarya / Kaynarca) |
| Başoyuncu: |
|
Eşeğin üstüne atlayan oyuncuya verilen ad. Kav, Güzel, Peynir oyunu – Türkiye (Ankara) |
| Bekçi: |
| Oyun içerisinde Bekçi Takım oyuncularından kaleyi koruyan (Kaleci) oyuncuya verilen ad. |
| Bekçi Amca: |
| Ebe.
Bekçi Amca – Versiyon 1 oyunu – Türkiye (Zonguldak) |
| Bey: |
|
Dizili aşşıkların en sağ başındaki aşşığa verilen ad. |
| Bezirgan: |
|
Tüccar, tâcir. Aç Kapıyı Bezirganbaşı oyunu. |
| Bezirganlar: |
|
Ebeler için kullanılır. Yani Bezirganbaşı kapı kuran ebelerdir. Aç Kapıyı Bezirganbaşı oyunu. |
| Bırıya: |
|
Buraya. Mini Mini Havuz oyunu – Türkiye (Şanlıurfa) |
| Bi¹: |
|
Bir. Mini Mini Havuz oyunu – Türkiye (Şanlıurfa) |
| Bi²: |
|
Bu. Mini Mini Havuz oyunu – Türkiye (Şanlıurfa) |
| Birin Salık: |
|
Oyuncunun değneği ile vurarak çeliği yerden kaldıramaması. Çelik (Erzincan) oyunu – Türkiye (Erzincan / Refahiye / Gökseki Köyü) |
| Birinci Çinko: |
|
Oyuncunun seçtiği kart üzerinde bulunan üç sırada (kartlar üzerinde bulunan rakamlar üç sıra şeklinde (al alta) yerleştirilmiştir) bulunan rakamların herhangi bir sırasındaki tüm rakamların üzerinin kapatılmasına verilen ad. Tombala (Tombola) oyunu – İtalya |
| Bişirdi: |
|
Pişirdi. Mini Mini Havuz oyunu – Türkiye (Şanlıurfa) |
| Biye: |
|
Bana. Mini Mini Havuz oyunu – Türkiye (Şanlıurfa) |
| Bohça: |
|
İçine çamaşır, giysi gibi şeyler konulup sarılan ya da bağlanan dört köşe kumaş. Abe Dolambaç oyunu – Türkiye (Gaziantep) |
| Bostan Bekçisi: |
|
Oyunda kullanılan kuklaya verilen ad. Yağmur Aşı (Yağ Toplamacılık) oyunu – Türkiye (Burdur / Mamak köyü) |
| Bozbey: |
| Oyunda takım kaptanına verilen ad. |
| Bödü: |
|
Oyunda dolaştırılan kuklaya verilen ad. Çömçeli Gelin (Adana) oyunu – Türkiye (Adana) |
| Böyrü (Böğür): |
|
İnsan ve hayvan gövdesinin yanlarda, kalça ile kaburga arasında kalan bölümleri. |
| Brisk: |
| Bezik oyununda oyun bitmeden deste biterse oyuncular önlerinde biriken oynanmış kâğıtların içindeki as ve onluları sayarlar, buna brisk denir ve her brisk için 20 sayı yazılır. |
| Buba: |
|
Baba. Salıngaç Kurma oyunu – Türkiye (Afyonkarahisar / Nuh köyü) |
| Bülbül: |
|
Ebe. Bülbül Kafeste oyunu – Türkiye |
| Büyük Sopa: |
|
Yaklaşık 40 – 50 cm’lik tahta sopa. Çelik (Kahramanmaraş) oyunu – Türkiye (Kahramanmaraş / Pazarcık ilçesi) |
| Büyük Oyuncu: |
|
Oyunda çömleklere eşlik eden anne, baba vb. oyunculara verilen ad. Çömlek (Çömelek) oyunu – Türkiye |
C
| Carçı: |
| Ceza: |
| Hırsız konumundaki oyuncunun eline, topuz şekline getirilmiş havlu ile vurulmasıdır. Cezayı, vali veya hem vali hem de jandarma konumundaki oyuncu(lar) verebilir ve jandarma uygular.
Kibrit (Hırsız – Jandarma) oyunu – Türkiye (Burdur) |
| Chaser: |
|
Tagleyen yani ebeleyen kişidir. Bizim bildiğimiz ebedir. World Chase Tag oyunu |
| Chaser Plate: |
|
Oyun başlamadan önce chaser’a bir alan verilir. Chaser’ın oyun başladığı an durması gereken yere denir. World Chase Tag oyunu |
| Chase Tag Timing System: |
|
Chase Tag oyunu sırasında zamanlamayı ayarlamak için kullanılan cihaza denir. World Chase Tag oyunu |
| Cıncık¹: |
|
Kırık cam ve porselen parçacıkları. Cıncık oyun oyunu- Türkiye (Gaziantep) |
| Cıncık²: |
|
Cam, plastik veya metal bilyeye verilen ad. Cıncık (Bilye) oyunu – Türkiye (Sivas) |
| Cıv: |
|
Sulak ve sazaklık yerlerde biten içi boş fakat dayanıklı bir otsu bitkidir. |
| Cicoz: |
|
İpe geçirilen yüzüğe verilen ad. |
| Clean Game: |
|
Eğer bir oyunun tamamı boyunca bir oyuncu hiçbir şekilde ebelenmeden zamanını doldurursa buna clean game denmektedir. World Chase Tag oyunu |
| Cuğutur (Eneke/Sakka/Saka): |
|
Oyuncunun atarken kullandığı boyanmış, delip içine kurşun dökülmüş aşığa verilen ad. Aşık Atuv (Aşık Atma) oyunu – Kafkasya (Karaçay-Malkarlar) |
| Cukkalamak: |
|
Toplamak, ele geçirmek. Metelik Atmaca oyunu |
| Cücük: |
| 6 – 7 cm çapında küre biçiminde yuvarlak sert bir taş.
Cücük – Versiyon 1 oyunu – Türkiye (Gaziantep) Cücük – Versiyon 2 oyunu – Türkiye (Gaziantep) Hörr (Gürr) oyunu – Türkiye (Gaziantep) |
| Cür: |
|
Oyunun oynanacağı meydanda çizilen 10 – 15 metrekare daire alanı (içine saman atılır). |
| Cüz: |
|
Üç taşın ardı sıra birbirini takip etmesi. |
| Cüz Tahtası: |
|
Üzerine kalemle iç içe üç dikdörtgen çizilmiş düz tahta. |
Ç
| Çalo: |
|
Daire içine dikilen teneke kutu veya 15 – 20 cm büyüklüğündeki yassı bir taş. |
| Çanak Çömlek Patladı: |
|
Ebe’nin yanlış oyuncuyu sobelemesi. Saklambaç Üşüynen Bitti (Sobe Sobe) oyunu – Türkiye |
| Çaput: |
|
Eskimiş, değersiz bez parçası. Yağmur Aşı (Yağ Toplamacılık) oyunu – Türkiye (Burdur / Mamak köyü) |
| Çardak: |
|
Aksakallılar ve ileri gelenlerin oyunu izlemek için oturma alanı. |
| Çarpmanlı: |
|
Yer çeliğindeki gibi kapmanlının yanı sıra uzunca bir değnekle çelinen çeliğe havadayken vurması. Çelik (Erzincan) oyunu – Türkiye (Erzincan / Refahiye / Gökseki Köyü) |
| Çavuş: |
| Kutunun kibriti yakmaya yarayan kahverengi yüzlerine verilen ad.
Yedibey oyunu – Türkiye (Erzincan / Refahiye / Gökseki Köyü) |
| Çelen: |
|
Yelekçi çeliği düştüğü yerden alıp çizilmiş yuvarlağın içine atmaya çalışırken yelekçinin çeliği çizgi içine düşürmemesi için mücadele eden diğer oyuncu. Çelik (Erzincan) oyunu – Türkiye (Erzincan / Refahiye / Gökseki Köyü) |
| Çelme Hakkı: |
|
Oyuncunun değneği ile vurarak çeliği yerden kaldırma hakkı (sırası). Çelik (Erzincan) oyunu – Türkiye (Erzincan / Refahiye / Gökseki Köyü) |
| Çelik¹: |
|
15 – 20 cm boyunda sopa Çelik (Binmeli) oyunu – Türkiye (Niğde / Çukurkuyu) Çelik – Çubuk oyunu – Türkiye (Tunceli / Çemişgezek) Değnek Kırma oyunu – Türkiye (Aksaray / Ortaköy) Hümmet (Tak Çelik) oyunu – Türkiye (Niğde / Koyunlu) Kadı Kus Kus oyunu – Türkiye (Konya) Oğlak Geldi oyunu – Türkiye (Çorum) Vıtgıdi oyunu – Türkiye (Erzincan / Refahiye / Gökseki Köyü) Yer Kazmaca oyunu – Türkiye (Isparta / Keçiborlu) |
| Çelik²: |
|
20 cm boyunda, 2 cm genişliği ve 3 cm kalınlığında yuvarlak her iki ucu da düz kesilmiş sopaya verilen ad. Çelik Çomak (Sakarya) oyunu – Türkiye (Sakarya / Kaynarca) |
| Çelik³: |
|
Ebenin elindeki sopaya verilen ad. |
| Çeltik: |
|
15 – 20 cm boyunda sopa. Çukur Kapmaca oyunu – Türkiye (Konya) |
| Çımışkı: |
|
Ağaçtan koparılmış ince uzun dal parçası. |
| Çın: |
|
Atış, hedef miskete değer fakat yerinden kımıldatamaz ise bu atışa verilen ad. Atış geçersiz sayılır. Oyundaki duruma göre ya pas geçilir ya da atış tekrarlanır (Yerinde Kaynar). |
| Çıngırdak Değneği: |
|
15 – 25 cm çapında ve 4 – 6 metre uzunluğunda bir odun. Çıngırdak (Muğla) oyunu – Türkiye (Muğla / Fethiye) – Versiyon 2 |
| Çırakman: |
|
Üç tahta ayağın üzerine bir tahta çubuk dikilmiş düzenek. |
| Çiftçi: |
|
Kibrit kutusunun resimli yüzeyleri. Yedibey oyunu – Türkiye (Erzincan / Refahiye / Gökseki Köyü) |
| Çiften Çizgisi: |
|
Çizilen tekten çizgisinin bir köşesinden (Tekten çizgisin devamına) 1 metre uzağa çizilen çizgiye verilen ad. Cıncık (Bilye) oyunu – Türkiye (Sivas) |
| Çiğ: |
|
Aşığın orta bombeli olan kısmının arka tarafı. Aşık (Erzurum) oyunu – Türkiye (Erzurum) – Versiyon 1 |
| Çiğ Köfte: |
|
Dövülerek veya makineden geçirilerek mâcun hâline getirilmiş çiğ etle suda bırakılmış çiğ bulgurun tuz, biber, maydanoz, soğan katılarak iyice yoğrulması sûretiyle hazırlanan ve köfte biçimi verilerek pişirilmeden yenen yemek. Et Et Döveriz oyunu – Türkiye (Gaziantep) |
| Çingil: |
|
Küçük bakraç. Çömçeli Gelin (Adana) oyunu – Türkiye (Adana) Çömçeli Gelin (Bitlis) oyunu – Türkiye (Bitlis) |
| Çiz: |
|
Oyunculardan birinin üç taşı köşeden aşağıya ya da kenar ortalarından düz bir şekilde sıralaması. |
| Çoban: |
|
Ebe. Çelmecik oyunu – Türkiye (Çanakkale / Lapseki / Eçialan köyü) Çoban Kayrağı oyunu – Türkiye (Burdur) Dana (Manisa) oyunu – Türkiye (Manisa / Salihli) |
| Çobanlık: |
|
Ebelik. |
| Çogan¹: |
|
Tahtadan yapılmış değnek. Holi (Ankara) oyunu – Türkiye (Ankara) |
| Çogan²: |
|
Ucu çengelli sopa. Holi (Sivas) oyunu – Türkiye (Sivas / Divriği) |
| Çomak¹: |
|
Tahta bir sopa. Dana (Manisa) oyunu – Türkiye (Manisa / Salihli) |
| Çomak²: |
|
Yaklaşık 50 cm uzunluğunda sopa. Oğlak Geldi oyunu – Türkiye (Çorum) |
| Çomak³: |
|
60 cm – 1 metre uzunluğunda sopa. Çelik Çomak (Sakarya) oyunu – Türkiye (Sakarya / Kaynarca) Dilor-Dilor oyunu – Türkiye (Bitlis) Yer Kazmaca oyunu – Türkiye (Isparta / Keçiborlu) |
| Çomça/Çömçe: |
|
Büyük kazanlarda yemek pişirmeye ve dağıtmaya yarayan bir araç. Çömçe Gelin (Şanlıurfa) oyunu – Türkiye (Şanlıurfa) Çömçeli Gelin (Adana) oyunu – Türkiye (Adana) Çömçeli Gelin (Bitlis) oyunu – Türkiye (Bitlis) |
| Çomçalı Gelin: |
|
Gelin kılığına giren kişiye verilen ad. Çömçeli Gelin (Adana) oyunu – Türkiye (Adana) Çömçeli Gelin (Bitlis) oyunu – Türkiye (Bitlis) |
| Çon: |
|
Yumruluk (Ağacın gövdesindeki “ur” gibi çıkıntı “çon”dur veya kırık kol ve bacakların eğri bitmesi neticesinde ortaya çıkan yumruluktur.) Çömçeli Gelin (Bitlis) oyunu – Türkiye (Bitlis) |
| Çopandozlar: |
| Atları sürecek oyunculara verilen ad. |
| Çot: |
| Üç tahta ayağın üzerine bir tahta çubuk dikilmiş düzenek. |
| Çökek: |
| Çukur, bataklık, sazlık. |
| Çöm: |
|
Çimenli, nemli toprak parçası; birkaç kişinin bir arada bulunması, toplantı. Çömçe Gelin (Şanlıurfa) oyunu – Türkiye (Şanlıurfa) Çömçeli Gelin (Adana) oyunu – Türkiye (Adana) Çömçeli Gelin (Bitlis) oyunu – Türkiye (Bitlis) |
| Çömçe Gelin: |
|
Hazırlanan ve oyuncular tarafından dolaştırılan kuklaya verilen ad. Çömçe Gelin (Şanlıurfa) oyunu – Türkiye (Şanlıurfa) |
| Çömçeli Gelin: |
|
Hazırlanan ve oyuncular tarafından dolaştırılan kuklaya verilen ad. Çömçeli Gelin (Bitlis) oyunu – Türkiye (Bitlis) |
| Çömelmek: |
| Dizlerini bükerek topukları üzerine oturmak. |
| Çömlek (Çömelek): |
| Oyunda oynayan küçük oyuncuların adıdır.
Çömlek (Çömelek) oyunu – Türkiye |
| Çörten: |
| Evlerin giriş duvarlarında bulunan geyik boynuzuna verilen ad.
Ambel Gog – Versiyon 1 oyunu – Türkiye (Gaziantep) |
| Çubuk¹: |
| Yaklaşık 1 metre uzunluğunda, düzgün ve kuvvetli ağaçtan yapılmış tahta bir sopa.
Çelik – Çubuk oyunu – Türkiye (Tunceli / Çemişgezek) |
| Çubuk²: |
|
Yaklaşık 40 cm uzunluğunda ve 3 cm çapında bir tahta parçası. Patok Lele (Batı Sumatra) oyunu – Endonezya |
| Çur¹: |
| Oyunda kullanılan ve kale içerisinde korumaya alınan Mendil veya Bez Parçasına verilen ad.
Çur (Bitlis) oyunu – Türkiye (Bitlis) |
| Çur²: |
| Oyunda kullanılan 10 cm genişliğinde yassı taşa verilen ad.
Çur (Bulanık) oyunu – Türkiye (Muş / Bulanık) |
| Çuval: |
| Pamuk ya da kenevir ipliğinden ya da sentetik iplikten dokunmuş ya da böyle dokumalardan yapılmış büyük torba.
Çuvalla Koşma oyunu |
| Çüş Bindirim: |
|
Oyunun sonunda yenilen taraf, yenenleri sırtında taşımak suretiyle verilen cezalandırma yöntemi. Sütlü Kemik (Ankara) oyunu – Türkiye (Ankara / Bâlâ) |
D
| Dalya¹: |
|
Elli adım bir dalyadır. |
| Dalya²: |
|
Her elli sayıya verilen ad. |
| Dalye Tahtası: |
|
Genellikle 13 x 7 veya 9 x 5 kare şeklinde taşların yerleştirildiği tahtaya verilen ad. |
| Dam: |
|
Oyununa başlamadan kazılan çukura verilen isim. Dana (Manisa) oyunu – Türkiye (Manisa / Salihli) |
| Damak: |
|
Aşığın Say ve Kıt istikametindeki sivri uçlara verilen ad. Aşık (Gaziantep) oyunu – Türkiye (Gaziantep) – Versiyon 2 |
| Dana¹: |
|
Konserve kutusu. Dana (Çankırı) oyunu – Türkiye (Çankırı) |
| Dana²: |
|
Taş. Dana (Manisa) oyunu – Türkiye (Manisa / Salihli) |
| Danacıbaşı: |
|
Ebe. Dana (Çankırı) oyunu – Türkiye (Çankırı) |
| Danda: |
|
Ortalama 60 cm boyunda uzun ve ince tahta sopa. Gilli Danda/Gulli Danda oyunu – Pakistan |
| Daraklama: |
|
Büyük sopanın üzerinde küçük sopayı saydırmak. Çelik (Kahramanmaraş) oyunu – Türkiye (Kahramanmaraş / Pazarcık ilçesi) |
| Davşan: |
| Tavşan
Açıl Kilidim Açıl (Çankırı) oyunu – Türkiye (Çankırı) |
| Değnek¹: |
|
Cilbedir, Çımışkı |
| Değnek²: |
|
60 – 70 cm boyunda tahta sopa. Çelik (Binmeli) oyunu – Türkiye (Niğde / Çukurkuyu) Değnek Kırma oyunu – Türkiye (Aksaray / Ortaköy) Hümmet (Tak Çelik) oyunu – Türkiye (Niğde / Koyunlu) Kadı Kus Kus oyunu – Türkiye (Konya) Postal Dikme oyunu – Türkiye Sülü Değnek oyunu – Türkiye (Malatya) Vıtgıdi oyunu – Türkiye (Erzincan / Refahiye / Gökseki Köyü) Yüzük Saklamaca (Burdur) oyunu – Türkiye (Burdur) |
| Değnek³: |
|
Elde taşınabilecek incelikte ve uzunlukta, düzgün ağaç, sopa. Değnek oyunu – Türkiye (Gaziantep) Değnek Kırma oyunu – Türkiye (Aksaray / Ortaköy) Dememe oyunu – Türkiye (Kırşehir) Höl oyunu – Türkiye (Gaziantep) Topaç oyunu |
| Deve: |
|
Sayı Şeker Bulmaca oyunu – Türkiye (Balıkesir) Yüzük (Kahramanmaraş) oyunu – Türkiye (Kahramanmaraş köyleri) |
| Dışi: |
| Oyunda kullanılan yaklaşık 25 cm uzunluğunda Tahta Sopaya verilen ad. |
| Dilor (Çelik): |
|
2 – 2,5 cm çapında uçları sivriltilmiş küçük sopa. Dilor-Dilor (Çelik Çomak) oyunu – Türkiye (Bitlis) |
| Dimyet: |
|
El, sıra. Şeker Bulmaca oyunu – Türkiye (Balıkesir) Yüzük (Kahramanmaraş) oyunu – Türkiye (Kahramanmaraş köyleri) |
| Dingilim: |
|
Tahta sopa. |
| Dipdip Sopası: |
|
Yaklaşık 1 metre boyunda dipdip sopasından biraz daha kalınca sert bir (kızılcık, yabani kızılcık (kaysiydiren), garagürgen, yemişen gibi) ağaçtan yapılmış bir tahta sopası. Met (Sakarya) oyunu – Türkiye (Sakarya / Kaynarca) |
| Diskalifiye: |
|
Oyundan çıkartılmak. İğne ve İplik İle Koşu Yarışı oyunu Met (Kastamonu) oyunu – Türkiye (Kastamonu) |
| Dolamaç: |
|
Dolambaçlı, iğri büğrü, karışık. Abe Dolambaç oyunu – Türkiye (Gaziantep) |
| Dolambaç: |
|
Döne döne uzanan yolun kıvrıntısı. Abe Dolambaç oyunu – Türkiye (Gaziantep) |
| Domuz: |
|
Ağaçtan yapılmış 6 – 7 cm çapında top gibi yuvarlak sopa. |
| Domuz Çukuru: |
|
Oyun alanı ortasında bulunan ve 25 – 30 cm çapında, 8 – 10 cm derinliğinde açılan çukura verilen ad. |
| Domuz Sopası: |
|
100 – 120 cm uzunluğunda ucu topuzlu yabani kızılcık, yemişen veya garagürgenden yapılmış kalın oyun sopası. |
| Döngel: |
|
Oyunda kullanılan ve düğümlenmiş olan mendile verilen ad. Döngel Döndü De Geçti oyunu – Türkiye (Balıkesir) |
| Dramatizasyon: |
|
Oyunlaştırma yani dramatizasyon. bir duygu ve düşüncenin hareket, mimik, ses ve sözle anlatılmasıdır. Anlama ve anlatma yeteneklerini, kişiliği geliştirir. Eğitim ve öğretimin daha etkili, daha canlı ve daha kalıcı olmasını sağlar. Ayşe Teyzenin Keçileri oyunu – Türkiye |
| Duş: |
| Oyunda kullanılan yaklaşık 70 – 80 cm uzunluğunda Tahta Sopaya verilen ad. |
| Düllü: |
|
Yerde duran sopaya verilen ad. |
| Düngüyerek: |
|
Zıplayarak. |
| Dürmek: |
|
Bir şeyi, silindir biçimini alacak biçimde kendi üzerine sarmak, yufka, kâğıt, bohça, mendil gibi şeyleri, uçlarını üst üste getirip katlamak. Yüzük (Sakarya) oyunu – Türkiye (Sakarya / Kaynarca) |
| Düşmek: |
|
Sobeleme alanına ulaşmak. Battı Buluk (Saklambaç) oyunu – Türkiye (Niğde / Çukurkuyu) |
| Düz Atış: |
|
Oyunda yapılan ilk atışa verilen ad. Sülü Değnek oyunu – Türkiye (Malatya) |
E
| Ebe¹: |
|
Anne, koruyucu. Ebe Beni Kurda Verme (Gaziantep) oyunu – Türkiye (Gaziantep) |
| Ebe²: |
|
Topu karşı taraf oyuncularını vurmak için atan oyuncuya verilen ad. Yedi Bardak oyunu – Türkiye (Gaziantep) |
| Ebe³: |
|
Büyük oyuncu ve çömlek ikisine birden ebe denilmektedir. Çömlek (Çömelek) oyunu – Türkiye |
| Ebeveyn: |
|
Kısaca anne ve baba olarak bilinir. Aynı zamanda çekirdek aile şeklinde anlatılır ve bir çocuğun annesi ile babasını temsil eder. Kördüğüm oyunu – Türkiye – Versiyon 2 |
| Ebe Ebeliğini Savarsa: |
|
Ebelikten kurtulursa. |
| Ekmek¹: |
|
Kibrit kutusunun resimli (düz yüzü) kısmı üste gelecek şekilde konumlanması durumudur. Ekmek, ceza almaz, emir veremez ve ceza uygulayamaz. Kibrit (Hırsız – Jandarma) oyunu – Türkiye (Burdur) |
| Ekmek²: |
| Oyunda kullanılan topa verilen ad. |
| Elenmek: |
|
Yanmak, oyundan çıkmak. |
| Emen: |
|
Oyun alanının ortasına yerleştirilen ortalama 15 x 15 cm ölçülerinde bulunan Taşa verilen ad. Aralı Emen oyunu – Türkiye |
| Emeni: |
|
Her oyuncu için birer adet toprağa çizilen yarım metrelik belirlenmiş alan. Vıtgıdi oyunu – Türkiye (Erzincan / Refahiye / Gökseki Köyü) |
| Emme: |
|
Oyun alanına verilen ad. Gıynız oyunu – Türkiye (Ankara / Yenimahalle – Memlik köyü) |
| Emmen: |
|
Çukur, kuyu. |
| Eneke: |
|
Ağır olsun diye bakır telle sarılan Aşık Kemiğine verilen ad. Aşık (Erzurum) oyunu – Türkiye (Erzurum) – Versiyon 2 Aşık – Çember oyunu – Türkiye (Sivas) Aşık – Dizme oyunu – Türkiye (Sivas) |
| Epelek: |
|
Kelebek, Saçı dağınık, El örgüsü çoraplarda kelebek motifi. El Ele Epelek oyunu – Türkiye |
| Erbaş: |
|
Oyuncu. Yüzük (Burdur) oyunu – Türkiye (Burdur) |
| Eşek¹: |
|
Yatan grup (Ebe dahil 6 kişiden oluşur) oyuncularına verilen addır. Çörtün Eşek oyunu – Türkiye (Tunceli / Çemişgezek) Hırik Eşek oyunu – Türkiye (Tunceli / Çemişgezek) |
| Eşek²: |
| Eğilen takım oyuncularının oluşturduğu uzun bir sehpaya benzeyen insan zinciridir.
Uzun Eşek oyunu |
| Eşek³: |
| Oyunda en önde eğilen oyuncuya (Ebe) verilen ad.
Kav, Güzel, Peynir oyunu – Türkiye (Ankara) |
| Eşşek: |
|
Oyuncunun kaybettiğini ya da elin bitiğini ifade eden sözcük. |
| Ev: |
|
Oyun alanının iki ucunda bulunan kısımların oyun alanı enine çizilen bir çizgi ile işaretlendiği bölge. |
| Evader: |
|
O oyun içinde herhangi bir ebelenmeye maruz kalmayacak sporcuya verilen isimdir. World Chase Tag oyunu |
| Evader Plate: |
|
Bu ebelenmeyecek oyuncuların oyun başladığında durması gereken yerdir. World Chase Tag oyunu |
F
| Fare: |
|
Oyunda kullanılan ve düğümlenmiş olan mendile verilen ad. Fare Kaçtı oyunu – Türkiye (Burdur) |
| Fes: |
|
Tepesi düz, genellikle al, püsküllü, silindirik başlık. Fes Kapma – Külah Kapma oyunu – Türkiye (Gaziantep) Hucur – Mucur oyunu – Türkiye (Tunceli / Çemişgezek) |
| Fırıldak: |
| Ebe.
Fırıldak – Versiyon 2 oyunu – Türkiye |
| Fırıncı: |
|
Oyunu yöneten ve yönlendiren oyuncuya verilen ad. Fırın Kızdı oyunu – Türkiye |
| Fırt Etmek: |
| Oyuncuların yaptıkları atış sonrası Koza Taşını vuramamasına verilen ad.
Koza Kırık oyunu – Türkiye |
| Fısıldamak: |
|
Başkalarının yanında, onların duyamayacağı biçimde alçak bir sesle konuşmak, fıslamak. Kırık Telefon (Telefoni i prishur) oyunu – Arnavutluk Kulaktan Kulağa oyunu – Türkiye |
| Firle: |
|
Palamut ağacının meyvesi olan pelitten elde edilen topaç. |
| Fidefter: |
|
Üzerine çelik konulan araçtır ve oyunun başlangıç noktasıdır. |
| Flama: |
| Türlü amaçlarla ve genellikle de işaret, simge olarak ve işaretleşmede kullanılan küçük bayrak.
Bayrak Yakalama oyunu – İspanya |
| Fora: |
|
15 – 20 cm boyunda tahta parçası. |
| Fos: |
|
Çelik çelinip yelen tarafından atılınca yuvarlak çizgisine değmesi. Çelik (Erzincan) oyunu – Türkiye (Erzincan / Refahiye / Gökseki Köyü) |
G
| Gabak¹: |
|
Ceza Yüzük (Sakarya) oyunu – Türkiye (Sakarya / Kaynarca) |
| Gabak²: |
|
Ebenin sopasının yerinden çocukların dizildiği oyun başlangıç noktasına kadar adımla sayılır ve atılan her adıma verilen ad. |
| Gabak³: |
|
Sayı Çelik Çomak (Sakarya) oyunu – Türkiye (Sakarya / Kaynarca) Beş Taş (Sakarya) oyunu – Türkiye (Sakarya / Kaynarca) |
| Gabak Yemiş: |
|
Meti en geride kalan oyuncuya verilen ad. |
| Gaggılamak: |
|
Oyunda ses çıkarmaya verilen addır. Sülü Değnek oyunu – Türkiye (Malatya) |
| Galegüdü: |
|
Yumurta büyüklüğünde yuvarlak bir taş. |
| Gıdeis: |
| Oyun sahasının ortasına kazılan Gurdan çukurunun 2 metre sağına ve 2 metre soluna kazılan çukurlara (defans yapan oyuncuların ayak topuklarının içine gireceği ölçüde) verilen ad.
Gıdeis Hol oyunu – Türkiye (Bitlis) |
| Gığılı: |
|
Ebe. |
| Gıle: |
|
İç tarafına kurşun dökülerek ağırlaştırılmış oyuncunun vurma aşşığına verilen ad. |
| Gıynız: |
|
Oyunda kullanılan kemiğe verilen ad. Gıynız oyunu – Türkiye (Ankara / Yenimahalle – Memlik köyü) |
| Gilli: |
|
Ortalama 15 cm boyunda ince tahta sopa. Gilli Danda/Gulli Danda oyunu – Pakistan |
| Gocoy: |
|
10-15 cm boyunda silindir şeklinde küçük bir tahta parçası. |
| Go-Go: |
| Puan. |
| Gok: |
| Tahtadan yapılmış portakal büyüklüğünde bir adet top.
Holi (Ankara) oyunu – Türkiye (Ankara) |
| Gok Anası: |
| Ebe.
Holi (Ankara) oyunu – Türkiye (Ankara) |
| Gonmak: |
| Konmak.
Birdirbir (Afyonkarahisar) oyunu – Türkiye (Afyonkarahisar / Nuh köyü) |
| Gopal: |
| Oyunda kullanılan ucu topa vurmak için yassı olan kalın sopaya (yaklaşık 60 cm uzunluğunda) verilen ad. |
| Gurdan: |
| Oyun sahasının ortasına kazılan 10 cm çapında ve 10 cm derinliğinde çukura verilen ad.
Gıdeis Hol oyunu – Türkiye (Bitlis) |
| Grup Başı: |
| Oyun içerisinde grup oyuncularını yöneten ve yönlendiren oyuncu.
Ambel Gog – Versiyon 1 oyunu – Türkiye (Gaziantep) Yakar Top Versiyon 1 oyunu – Türkiye Yüzük (Gaziantep) oyunu – Türkiye (Gaziantep) |
| Gülle²: |
|
Rakip oyuncunun söylediği rakam ve harfe verilen ad (hücre numarası). Deniz Savaşı (Морской бой) oyunu – Rusya |
| Gülle³: |
| Misket.
Onaltı Gulluk oyunu – Türkiye |
| Güvey¹: |
| Evlenmekte olan bir erkeğe, evlenme töreni sırasında verilen ad.
Gelin Güvey oyunu – Türkiye (Gaziantep) |
| Güvey²: |
| Bir kızın ailesinden olan büyüklere göre o kızın evlendiği erkek, damat.
Gelin Güvey oyunu – Türkiye (Gaziantep) |
| Güzel: |
|
Oyunda kullanılan cam parçasına verilen ad. Kav, Güzel, Peynir oyunu – Türkiye (Ankara) |
H
| Hakem¹: |
| Bir anlaşmazlığı çözmek için iki tarafın başvurduğu kimse ya da kendisine seçme yetkisi verilen bilirkişi.
Cepheli Külah oyunu – Türkiye (Ankara / Abidinpaşa) Çuvalla Koşma oyunu Gölge Kovalamacası oyunu – Türkiye İğne ve İplik İle Koşu Yarışı oyunu Kaşıkla Yumurta Taşıma oyunu – Türkiye Top Sola Koş Sağa oyunu – Türkiye Tünel Topu oyunu – Türkiye |
| Hakem²: |
| Oyun esnasında takımların puanlarını tutmak, takım oyuncuları sorduğu zaman aktarmak, takımlar arasında puanlarda ihtilafa düşülmesi durumunda bilgisi, kararı ve aktardığı bilgiye itiraz edilmeyen kişiye verilen ad.
Fasulye Torbası Atma oyunu – Türkiye Gıdeis Hol oyunu – Türkiye (Bitlis) Kaleli Yakan Top oyunu – Türkiye Pırnug Hol oyunu – Türkiye (Bitlis) Puanlı Hedef oyunu – Türkiye Sırt Sırta Top Taşıma oyunu – Türkiye Top Yuvarlama oyunu – Türkiye Uzağa Top Fırlatma oyunu – Türkiye |
| Halbir: |
|
Elek. Güneş Duası oyunu – Türkiye (Bitlis) |
| Hal Hal: |
|
Kadınların ayak bileklerine taktıkları bilezik. Deli Kız (Erzurum) oyunu – Türkiye (Erzurum) |
| Halka: |
|
Kafes. Bülbül Kafeste oyunu – Türkiye |
| Harat: |
|
Tahta oyma yapan makine. Peçiç (Gaziantep) – Versiyon 1 oyunu – Türkiye (Gaziantep) |
| Harata: |
|
Ağaç tornacısı. Peçiç (Gaziantep) – Versiyon 1 oyunu – Türkiye (Gaziantep) |
| Haratçı: |
|
Tahta oyma yapan sanatçı. Peçiç (Gaziantep) – Versiyon 1 oyunu – Türkiye (Gaziantep) |
| Harma: |
|
Eski yapılarda kırılmak üzere olan çatı ağaçlarının altına vurulacak direğe başlık olarak konulan parça, destek. |
| Harmanbiş: |
|
Çocukların çamur ve toprakla oynadıkları bir çeşit oyun. |
| Helle Yapmak: |
| Oyuncu kendine ait taşı ayağının üstüne kaydırıp havaya fırlatarak havada yakalarsa buna verilen ad. |
| Herek: |
|
Asma, fasulye gibi sarılgan bitkilerin tutunması için yanlarına dikilen sırık ya da dik tutmak için taze fidanların bağlandığı değnek. |
| Heybe: |
| İçine öteberi koymaya yarayan, genellikle kıldan, pamuk ipliğinden ya da yünden dokunmuş, birbirine kendinden bir parçayla bitişik iki gözü bulunan bir tür torba.
Heybe Kaldırmak oyunu – Türkiye (Bitlis) |
| Hımbıl Tahtası: |
| Hınt: |
| Kırcik taşının üzerinde ve kırcik iki bacak arasında kalacak şekilde ayakta durarak eldeki yassı taş 4 – 5 metre uzakta belirlenen çukurumsu noktaya verilen ad. |
| Hırik: |
|
Çemişgezek’de eski ayakkabıya verilen ad. Hırik Eşek oyunu – Türkiye (Tunceli / Çemişgezek) |
| Hırsız: |
|
Kibrit kutusunun yazılı (ters yüzü) kısmı üste gelecek şeklide konumlanması durumudur. Hırsız, ceza alan kişidir. Kibrit (Hırsız – Jandarma) oyunu – Türkiye (Burdur). |
| Hodak¹: |
| Oyunda kullanılan Kozalağa verilen ad. |
| Hodak²: |
|
Büyükbaş hayvanların arka ayaklarından elde edilen aşık kemiğine verilen ad. Hodak (Çorum) oyunu – Türkiye (Çorum) |
| Holi: |
|
Çukur. Holi (Ankara) oyunu – Türkiye (Ankara) Holi (Sivas) oyunu – Türkiye (Sivas / Divriği) |
| Hopbal (Happak): |
|
Oyuncuların her birinin elinde bulunan yassı taşın adı. Hopbal (Mucuk) oyunu – Türkiye (Niğde / Koyunlu) |
| Hostik: |
|
Çam kozalağını yontarak elde edilen topa verilen ad. |
| Höllük: |
|
Yumurta büyüklüğünde taşa verilen ad. Höllük (Ardahan) oyunu – Türkiye (Ardahan) Höllük (Karaman) oyunu – Türkiye (Karaman) |
| Huni: |
|
Alt kısmı geniş yukarı doğru daralan oyunlarda oyun alanlarını işaretleme için kullanılan plastik malzeme. Sırt Sırta Top Taşıma oyunu – Türkiye |
| Hurp Vurma: |
|
Bir oyuncunun yerde dönen topacının bir başka oyuncunun topacı tarafından devrilmesine verilen ad. Topaç Çevirme (Yozgat) oyunu – Türkiye (Yozgat / Saraykent) |
| Hüp: |
|
Mete vuran oyuncunun, meti üç kere ıskalar veya yanlışlıkla kazığa üç kere vurursa oyundan diskalifiye olmasına verilen ad. Met (Kastamonu) oyunu – Türkiye (Kastamonu) |
I
| Islık: |
|
Yapay bir düdük kullanmadan ıslık çalmak, genellikle nem uyguladıktan sonra (dudakları yalayarak veya üzerine su koyarak) dudaklarla küçük bir açıklık oluşturarak ve ardından boşluktan hava üfleyerek veya emerek elde edilir. Hava, türbülans yaratmak için dudaklar, kıvrılmış dil, dişler veya parmaklar (ağız üzerine veya büzülmüş dudaklar arasındaki çeşitli bölgelere yerleştirilir) tarafından ılımlı hale getirilir ve kıvrılmış dil, bir tür Helmholtz rezonatörü gibi davranarak ortaya çıkan sesi güçlendirmek için bir rezonans odası görevi görür. Dudakların, parmakların, dilin ve epiglotun çeşitli kısımlarını hareket ettirerek, üretilen ıslık türleri manipüle edilebilir. Islık Yarışı oyunu – Türkiye |
İ
| İhtilaf: |
|
Anlaşmazlık, aykırılık, uyuşmazlık, ayrılık. Fasulye Torbası Atma oyunu – Türkiye Gıdeis Hol oyunu – Türkiye (Bitlis) Pırnug Hol oyunu – Türkiye (Bitlis) Puanlı Hedef oyunu – Türkiye Sırt Sırta Top Taşıma oyunu – Türkiye Top Yuvarlama oyunu – Türkiye Uzağa Top Fırlatma oyunu – Türkiye Top Sola Koş Sağa oyunu – Türkiye |
| İkin Salık: |
|
Aynı oyuncunun değneği ile ikinci kez vurarak çeliği yerden kaldıramaması. Çelik (Erzincan) oyunu – Türkiye (Erzincan / Refahiye / Gökseki Köyü) |
| İkinci Çinko: |
|
Birinci çinkoyu yaptıktan sonra kalan iki sıradan herhangi bir sırada bulunan tüm rakamların üzerinin kapatılmasına verilen ad. Tombala (Tombola) oyunu – İtalya |
| İlik¹: |
|
Giysi, yorgan çarşafı, yastık kılıfı vb.nin gereken belirli yerlerine açılan küçük yarık içine geçirilen ve iplikle örülerek bağlanan düğme. İlik (Afyonkarahisar) oyunu – Türkiye (Afyonkarahisar / Nuh köyü) |
| İlik²: |
| Gazoz kapağı.
İlik (Ankara) oyunu – Türkiye (Ankara / Altındağ) |
| İnönü: |
| Çizgiye en uzak mesafeye bilyesini atan oyuncuya verilen ad. |
| İrtical: |
| Uzun uzadıya düşünmeksizin doğan güzel düşünce ya da böyle düşünceleri doğuran doğal yeti.
Alay oyunu – Türkiye (Ankara / Ayaş ilçesi) |
| İskemle: |
| Arkalığı bulunmayan, ayakları ağaç, üstü tahta ya da hasır, açılır kapanır biçimde de olabilen sandalye.
İskemle Kapmaca oyunu – Türkiye |
| İşkil: |
| Yüzük aranırken şu veya bu zarfın altındadır diye arayanların zan ve tahminine verilen ad.
İşkil oyunu – Türkiye |
| İşkillenmek: |
|
İşkilli (kuruntu) duruma gelmek, pirelenmek, kuşkulanmak, şüphelenmek. Yüzük (Sakarya) oyunu – Türkiye (Sakarya / Kaynarca) |
J
| Jandarma: |
|
Validen sonra gelen üst konumdur. Kibrit kutusunun yakan yerlerinden birinin sırt kısmının ayakta kalması durumunda alınan unvandır. Jandarma, ceza uygulama yetkisine sahip olup, havluyu elinde tutan oyuncudur. Jandarma, valinin verdiği cezaları uygular. Bir oyuncu hem jandarma hem de vali konumlarına sahip olabilir. Bu durumda emir veren, ceza uygulayan oyuncu olur. (Bazı bölgelerde jandarma yerine, çavuş veya tura gibi terimler de kullanılmaktadır.) Kibrit (Hırsız – Jandarma) oyunu – Türkiye (Burdur) |
| Jegi: |
|
Oyunda kullanılan ucu püsküllü topa verilen ad. Jegichagi oyunu – Güney Kore |
K
| Kabara: |
|
Topaçın hızlı dönmesi için ucuna takılan metal parça. Topaç oyunu Topaç (Tokat) oyunu – Türkiye (Tokat) Topaç Çevirme (Bilecik) oyunu – Türkiye (Bilecik / Pazaryeri) Topaç Çevirme (Yozgat) oyunu – Türkiye (Yozgat / Saraykent) |
| Kaçan Taraf: |
|
Oyun içerisinde Atıcı grup tarafından top ile vurulmak üzere ortada bulunan oyuncuların genel adı. Yakar Top Versiyon 1 oyunu – Türkiye |
| Kaç Kere: |
| Havlunun, hırsızın eline kaç kere vurulacağını belirtir.
Kibrit (Hırsız – Jandarma) oyunu – Türkiye (Burdur) |
| Kadak: |
|
Topaçın hızlı dönmesi için ucuna takılan metal parça. Topaç oyunu |
| Kadı Taşı: |
|
15 cm yüksekliğinde üzerine Sülü’nün yerleştirildiği taşlara verilen ad. Sülü Değnek oyunu – Türkiye (Malatya) |
| Kadim: |
|
Eski. El Ele oyunu |
| Kağnı: |
|
Eskiden insanların yük taşımak için kullandıkları araç. Genellikle öküzler tarafından çekilmek suretiyle, bazen de at veya eşekle de kullanılır. |
| Kağnı Arabası Hereği: |
|
Kağnı arabası üzerine yerleştirilen malların bağlandığı değnek. |
| Kale¹: |
|
Ebenin ve oyuncuların sobeleme işlemini ve ebenin sayma işlemini yapacağı yer adı. Battı Buluk (Saklambaç) oyunu – Türkiye (Niğde / Çukurkuyu) Saklambaç (Afyonkarahisar) oyunu – Türkiye (Afyonkarahisar / Nuh köyü) Yummaca oyunu – Türkiye (Kocaeli / Karamürsel / Kızderbent köyü) |
| Kale²: |
|
Oyuncuların meti atmaya çalıştıkları bölgeye verilen ad. |
| Kale³: |
|
Oyun başında çizilen dairenin dış çizgisinden itibaren 3 metre uzakta bir yere çizilen 1 metre uzunluğunda düz bir hat. Mam oyunu – Türkiye (Tunceli / Çemişgezek) |
| Kantır: |
|
Kantır (Fır Fır) oyunu – Türkiye (Kırşehir) |
| Kapışmak: |
| Kavgaya tutuşmak.
Alay oyunu – Türkiye (Ankara / Ayaş ilçesi) |
| Kaptan¹: |
|
Ebe. Çelik – Çubuk oyunu – Türkiye (Tunceli / Çemişgezek) Deveci Leblibacı oyunu – Türkiye (Tunceli / Çemişgezek) |
| Kaptan²: |
| Oyun içerisinde takım oyuncularını yöneten ve yönlendiren oyuncu. |
| Karış: |
|
Baş parmak ile serçe parmaktan bir önceki yüzük parmağının en geniş biçimde açılmış şeklidir. Cıncık (Bilye) oyunu – Türkiye (Sivas) |
| Karo / Güzel Onlu: |
|
10 değeri 3 puan olan kart. Pişti oyunu |
| Kart Fazlası: |
|
Tüm kartlar bittiğinde en çok kartı olan 3 puan kazanır denir. Pişti oyunu |
| Kav: |
| Oyunda kullanılan kahverengi taşa verilen ad.
Kav, Güzel, Peynir oyunu – Türkiye (Ankara) |
| Kavuk: |
|
Osmanlı döneminde giyilmiş olan ve birçok türleri bulunan, pamuktan yapılmış, üzerine sarık dolanan erkek başlığına verilen ad. |
| Kavut: |
|
Emet’te leblebi tozuna verilen ad. |
| Kayınnası: |
| Kaynanası.
Salıngaç Kurma oyunu – Türkiye (Afyonkarahisar / Nuh köyü) |
| Kayınta: |
| Kayınbaba.
Salıngaç Kurma oyunu – Türkiye (Afyonkarahisar / Nuh köyü) |
| Kayış: |
| Bağlamak, tutmak ya da sıkmak vb. amacıyla kullanılan, dar ve uzun kösele dilimi. |
| Kayrak: |
| Yassı ve yuvarlak taş (Yaklaşık 8 cm genişliğinde)
Çoban Kayrağı oyunu – Türkiye (Burdur) |
| Kayrak: |
|
Yaklaşık 5 cm x 8 cm ölçülerinde dikdörtgen şeklinde taş. Sek Sek (Burdur) oyunu – Türkiye (Burdur / Mamak köyü) |
| Kazak: |
|
Aşığın hafif çukur olan kenarı. Aşık – Dizme oyunu – Türkiye (Sivas) |
| Kazan: |
|
Oyun içinde büyük kuyulara verilen ad. Dokuz Kumalak oyunu – Türkiye |
| Kazık¹: |
|
Toprağa çakılarak genellikle bir şey bağlamaya yarayan ucu sivri çubuk (sopa ya da direk). Katır Kazığı oyunu – Türkiye (Tokat / Zile) |
| Kazık²: |
|
Yaklaşık 10 cm uzunluğunda ve yaklaşık 3 cm çapında küçük tahta parçası. Met (Kastamonu) oyunu – Türkiye (Kastamonu) Patok Lele (Batı Sumatra) oyunu – Endonezya |
| Kemik¹: |
|
Aşık Kemiği. Aşık (Erzurum) oyunu – Türkiye (Erzurum) – Versiyon 2 Sütlü Kemik (Ankara) oyunu – Türkiye (Ankara / Balâ) |
| Kemik²: |
|
Mermerimsi yapıda beyaz ve üzerinde desenler olan miskete verilen ad. |
| Kervancılar: |
|
Oyuncular için kullanılır. Aç Kapıyı Bezirganbaşı oyunu |
| Kesmek: |
|
Elinizde joker varsa veya bir önce yere atılan karta aynı değerde kartınız varsa yerdeki tüm kağıtları toplarsınız ve masayı piştiye hazırlarsınız buna kesmek denir. Pişti oyunu |
| Kıh: |
|
Kuru koyun pisliği. Ütük Kütük oyunu – Türkiye (Niğde / Çukurkuyu) |
| Kıllele: |
|
5 – 6 cm derinliğinde, 20 – 25 cm uzunluğunda ve 5 – 6 cm genişliğinde oyun çukuruna verilen ad. Çelik (Binmeli) oyunu – Türkiye (Niğde / Çukurkuyu) |
| Kırbaç: |
|
Ucunda ip bağlı olan ince tahta sopa (20 – 40 cm boyutlarında) parça. Topaç Çevirme (Bilecik) oyunu – Türkiye (Bilecik / Pazaryeri) |
| Kırçik: |
| Kırcik taşının üzerinde ve kırcik iki bacak arasında kalacak şekilde ayakta durarak eldeki yassı taş 4 – 5 metre uzakta belirlenen çukurumsu noktaya verilen ad. |
| Kıt: |
|
Aşığın zeminde yatık vaziyette kalmışsa çukur tarafının tersine verilen ad. Aşık (Gaziantep) oyunu – Türkiye (Gaziantep) – Versiyon 2 |
| Kıymık: |
|
Diken gibi, çok küçük ve sivri tahta ya da kemik parçası. Alnis Palnis oyunu – Türkiye (Bitlis). |
| Kızan: |
|
Çoluk, çocuk. Abatopu (Altus Sivis da Gel) oyunu – Türkiye (Sakarya / Kaynarca) |
| Kibrit Kutusu: |
|
Kibrit kutusunun içinin kibrit çöpü ile dolu ve herhangi bir deformasyonu olmaması gerekir. Hatta yeni bir kibrit kutusu, rahat kavranır, yuvarlanma daha sağlam olur. Kibrit (Hırsız – Jandarma) oyunu – Türkiye (Burdur) |
| Koçhar: |
|
Oyuncunun atarken kullandığı boyanmış, delip içine kurşun dökülmüş aşığa verilen ad. Aşık Atuv (Aşık Atma) oyunu – Kafkasya (Karaçay-Malkarlar) |
| Koka: |
|
Oyunda kullanılan teneke kutu (yaklaşık 20 ila 30 cm yüksekliğinde ve 10 ila 20 cm genişliğinde olabilir). |
| Kondı: |
|
Kondu. Mini Mini Havuz oyunu – Türkiye (Şanlıurfa) |
| Kondik: |
|
Miyabirlerin havadan vurulması (10 puan değerindedir). |
| Kopça: |
|
Düğme ya da kibrit kutularının resimli ve resimsiz yüzleri. |
| Kopuza: |
|
Topaçın hızlı dönmesi için ucuna takılan metal parça. Topaç oyunu Topaç Çevirme (Gaziantep) oyunu – Türkiye (Gaziantep) |
| Korkoşi: |
|
Hentbol topu büyüklüğünde çok dayanıklı ağaç kökü. |
| Koşucu: |
| Ebe.
Corre, Corre la Guaraca oyunu – Şili |
| Kov: |
|
Tahta parçalarına verilen ad. |
| Kovalanan: |
|
Bab’dan kaçan oyuncu. Ağvesag/Tilki Deliği oyunu – Türkiye (Bitlis) |
| Koza¹: |
| Kozaleppik oyununda yere çizilen dairenin orta yerine konulup leppik denilen yassı taşlarla sürüklenen hafif bir cisim (Bir kemik parçası, goran aşık, küçük bir bilya kutusu v.b. cisimler).
Kozaleppik oyunu – Türkiye (Erzurum) |
| Koza²: |
| Düz, hafif sivri ve normal irilikteki (yaklaşık 6 cm uzunluğunda ve 1 cm genişliğinde) taşa verilen ad.
Koza Kırık oyunu – Türkiye |
| Koza Kırık: |
| Koza Taşının oyuncu tarafından vurularak dikili olduğu şekilden yere düşmesi.
Koza Kırık oyunu – Türkiye |
| Kör Keçi: |
|
Ebe. |
| Kubak Atmak: |
| Fark Atmak. |
| Kubura Düşmek: |
|
Taşın ortada son hane de kalma durumuna verilen ad. Peçiç (Gaziantep) – Versiyon 1 oyunu – Türkiye (Gaziantep) |
| Kuk: |
|
Yere çömelmek. Şip Atlama / İp Atlama oyunu, Türkiye (Artvin) |
| Kulte¹: |
|
Oyuncuların domuz çukurunun etrafında tahminen 4 – 5 metre bazen 8 – 10 metre civarında ayağını koyacak derinlikte açtıkları çukura verilen ad. Kulte sayısı oyuncu sayısından bir eksiktir. |
| Kulte²: |
|
Oval bir şekilde, yaklaşık 60 – 70 cm mesafede oluşturulan çukura verilen ad. Kulte sayısı oyuncu sayısından bir eksiktir. Tunuç (Sakarya) oyunu – Türkiye (Sakarya / Kaynarca) |
| Kupa: |
| Ebe. |
| Kurt: |
|
Hedefe en son varan oyuncu. Ebe Beni Kurda Verme (Gaziantep) oyunu – Türkiye (Gaziantep) |
| Kurt Baba: |
| Ebe.
Kurt Baba (Bingöl) oyunu – Türkiye (Bingöl) |
| Kuytak: |
| Çukur, kuytu yer. |
| Küçük Sopa: |
|
15 – 20 cm’lik tahta sopa. Çelik (Kahramanmaraş) oyunu – Türkiye (Kahramanmaraş / Pazarcık ilçesi) |
| Küküç: |
|
Çekiç. |
| Kül: |
|
İyice yanmış şeylerden artakalan, toz durumunda maddeye verilen ad. Köstebek (Kül Öbeği) oyunu – Türkiye |
| Külah: |
|
Eskiden erkeklerin giydiği, genellikle keçeden yapılan, ucu sivri ya da yüksek başlık. Fes Kapma – Külah Kapma oyunu – Türkiye (Gaziantep) |
| Külte: |
|
Demet, bağlam, yığın, onbeş, yirmi sıra inci dizisi. Tombala (15 Taş) oyunu – Türkiye |
| Küreken: |
|
Güvey. Gelin Güvey oyunu – Türkiye (Gaziantep) |
| Kürkletmek: |
|
Tüm oyuncuların cilbedirlerinin toplanması. |
L
| Lap: |
| Oyunda kullanılan ele sığacak büyüklükte taşa verilen ad.
Moza (Cız) oyunu – Türkiye |
| Lapik Taş: |
|
Yassı Taş. |
| Lapta: |
|
Yarasa (Lapta topu ve yarasa ile Rus milli takım oyunu. Kabuk hakkında bahsedilenler Eski Rus yazısının anıtlarında bulunur. XIV yüzyılın katmanlarında toplar ve bitler Novgorod kazılarında bulundu. Oyun doğal bir oyun alanında oynanır. Amaç – kendisi topu yakaladı düşman “OSALIT” izin vermeyerek, geri mümkün olduğunca topu göndermek ve karşı tarafa dönüşümlü çalıştırmak için bitleri darbe ve başarılı bir koşu için ekip puan alır. Belirli zaman için en fazla puanı alan takım kazanır. Beyzbolla ilgili sporlar arasında beyzbol, kriket, Finlandiya’daki pesapallo, Romanya’daki ohana ve diğerleri yer alıyor. Lapta (Лапта) oyunu – Rusya |
| Leppik Taş: |
|
Kozaleppik oyununda kullanılan Yassı Taşa verilen ad. Kozaleppik oyunu – Türkiye (Erzurum) |
| Lider¹: |
|
Oyun içerisinde diğer oyunculara sorular soran, verilen cevaplara göre oyundan çıkacak oyuncuları belirleyen, oyuncuları yöneten ve yönlendiren oyuncu. İskemle Kapmaca oyunu – Türkiye |
| Lider²: |
|
Oyun içerisinde oyun müziğini belirleyen çalan, söyleyen, oyundan çıkacak oyuncuları belirleyen, oyuncuları yöneten ve yönlendiren oyuncu. Sandalye Kapmaca oyunu – Türkiye |
M
| Madiga: |
| İki ucu sivri 20 cm boyunda küçük bir tahta parçası.
Madiga oyunu – Türkiye (Trabzon / Of / Cumapazarı) |
| Mahsus: |
| Birine ayrılmış, özgülenmiş olan.
Alay oyunu – Türkiye (Ankara / Ayaş ilçesi) |
| Maksat: |
| Amaç, Erek.
Alay oyunu – Türkiye (Ankara / Ayaş ilçesi) |
| Mam: |
|
Yumurta büyüklüğünde yuvarlak bir taş. Mam oyunu – Türkiye (Tunceli / Çemişgezek) |
| Mam Bekçisi (Mamcı): |
|
Mamı merkeze yerleştiren ve yerinde sabit tutan oyuncu. Mam oyunu – Türkiye (Tunceli / Çemişgezek) |
| Marköz: |
| Bezik oyununda sayıların yazıldığı, tahtadan yapılmış, üzerinde yaylı dişler bulunan bir tahtaya verilen ad. |
| Maşrapa: |
| İçki, su içmekte vb. kullanılan, ağaçtan, metalden ya da topraktan yapılmış, ağzı açık, kulplu, küçük kap.
Yağmur Gelini oyunu – Türkiye (Kayseri / Mimar Sinan kasabası) |
| Mere¹: |
|
Kale, sınır. Bardak Yıkmaca oyunu – Türkiye |
| Mere²: |
|
Grupların durdukları yere verilen ad. İki grubun meresi arasında 20 – 30 metre kadar mesafe bulunmaktadır. Eşlerim Eş oyunu – Türkiye |
| Mere³: |
|
Her iki tarafın ellerinde ucu kıvrık değnekle topa vurup karşı tarafın savunmaya çalıştığı bölgeye verilen ad. |
| Merre: |
|
Cücük taşının içine yerleştirildiği 30 – 40 cm çapında olan daireye verilen ad. Cücük – Versiyon 1 oyunu – Türkiye (Gaziantep) Cücük – Versiyon 2 oyunu – Türkiye (Gaziantep) Hörr (Gürr) oyunu – Türkiye (Gaziantep) |
| Mertebe: |
| Aşama, derece, rütbe, evre.
Alay oyunu – Türkiye (Ankara / Ayaş ilçesi) |
| Met¹: |
|
15 – 20 cm boyunda, 2 cm genişliği ve 3 cm kalınlığında tahta. Met (Kastamonu) oyunu – Türkiye (Kastamonu) |
| Met²: |
|
15 – 20 cm boyunda, 2 cm genişliği 3 cm kalınlığında özel yapılmış, iki başı da üçgen kesilmiş tahta. Met (Sakarya) oyunu – Türkiye (Sakarya / Kaynarca) |
| Met Sopası: |
|
Çomak. Çelik Çomak (Sakarya) oyunu – Türkiye (Sakarya / Kaynarca) |
| Mıcık: |
| Oyunda kullanılan yuvarlak 6 – 8 cm çapında taşa verilen ad.
Züle oyunu – Türkiye (Çankırı / Yapraklı / Kaymaz köyü) |
| Mıh: |
|
Büyük çivi, sivri uzun bıçak veya deynek (ağaç sopa). |
| Mıllık: |
|
Yumurta büyüklüğünde yuvarlak bir taş. |
| Milkiş (Mucuk): |
|
Oyunda bir adet bulunan yumurta gibi büyüklüğünde taşa verilen ad. Hopbal (Mucuk) oyunu – Türkiye (Niğde / Koyunlu) |
| Minder: |
| İçi pamuk, yün ve benzeri yumuşak bir maddeyle doldurularak dikilen, üzerine oturmaya ya da yaslanmaya yarayan, küçük şilte.
Öt Kuşum Öt oyunu – Türkiye |
| Minval: |
| Biçim, yol, tarz.
Çömçe Gelin (Şanlıurfa) oyunu – Türkiye (Şanlıurfa) |
| Mire: |
|
Aşığın çukurlu yan tarafı. Aşık (Erzurum) oyunu – Türkiye (Erzurum) – Versiyon 1 |
| Mit¹: |
|
Yayın fırlatacağı iki karış kadar uzunluğunda tahta parçası. Sekme oyunu – Türkiye (Afyonkarahisar / Sandıklı / Karadirek kasabası) |
| Mit: |
|
Ebenin elindeki sopaya verilen ad. |
| Moza: |
|
Oyunda kullanılan yuvarlak hedef taşına verilen ad. Moza (Cız) oyunu – Türkiye |
| Muhavere: |
| İki kişi arasındaki konuşma, karşılıklı konuşma.
Alay oyunu – Türkiye (Ankara / Ayaş ilçesi) |
| Muhtar Kurulu: |
|
Oyunda bulunan diğer oyuncular. |
| Mukabele: |
| Karşılık verme, karşılık.
Alay oyunu – Türkiye (Ankara / Ayaş ilçesi) |
| Mullara: |
|
Islak. Pıslanpapır oyunu – Türkiye (Hatay / Erzin) |
| Mut¹: |
| Mut²: |
|
Oyuncunun attığı her adımda söylediği ad (1 Mut, 2 Mut, 3 Mut …). Höllük (Ardahan) oyunu – Türkiye (Ardahan) Höllük (Karaman) oyunu – Türkiye (Karaman) |
| Münasebet: |
|
İki şey arasındaki benzerlik, uygunluk. Alay oyunu – Türkiye (Ankara / Ayaş ilçesi) |
N
| Nacak: |
|
Sapı diğer çeşitlere oranla daha kısa olan küçük odun baltasıdır. Balta ile aynı özellikleri taşır. Bağ bahçe gibi alanlarda ağaç dallarını kesmek, yarmak ya da yontmak gibi işlemler için kullanılmaktadır. |
| Nağme: |
| Güzel ve uyumlu ses.
Alay oyunu – Türkiye (Ankara / Ayaş ilçesi) |
| Nal: |
|
Yarışta en geride kalmak, sonuncu olmak. Ayağım Nallı oyunu – Türkiye |
| Nanaç: |
|
Her oyuncu başına birer adet el büyüklüğünde yassı taşa verilen ad. Höllük (Ardahan) oyunu – Türkiye (Ardahan) Höllük (Karaman) oyunu – Türkiye (Karaman) |
| Narka: |
| Oyunda elindeki bilyeyi en son atacak oyuncuya verilen ad. |
| Naş: |
|
Baş miskete çok yakın fakat değmeksizin yapılan atışa verilen ad. |
| Neol: |
|
Ahşap tahta. Neolttwigi oyunu – Güney Kore |
| Nicoldu: |
|
Ne oldu? Açıl Kilidim Açıl (Çankırı) oyunu – Türkiye (Çankırı) Açıl Kilidim Açıl (Şanlıurfa) oyunu – Türkiye (Şanlıurfa) |
O
| Oda: |
|
Oyuncular tarafından yere çizilen her bir kareye verilen ad. |
| Oğlak: |
| Otağ: |
| Oyun içinde küçük kuyulara verilen ad.
Dokuz Kumalak oyunu – Türkiye |
| Oyun Başı: |
|
Becerisi fazla çoğu zamanda en güçlü, oyuncuları yöneten ve yönlendiren oyuncu. Alaylar oyunu – Türkiye (Sinop) Birdirbir (Afyonkarahisar) oyunu – Türkiye (Afyonkarahisar / Nuh köyü) Çelik (Binmeli) oyunu – Türkiye (Niğde / Çukurkuyu) Çömçe Gelin (Şanlıurfa) oyunu – Türkiye (Şanlıurfa) Çömçeli Gelin oyunu – Türkiye Eşlerim Eş oyunu – Türkiye Sütlü Kemik (Niğde) oyunu Türkiye (Niğde / Çukurkuyu) Yedi Kiremit oyunu – Türkiye |
Ö
| Öbek: |
|
Birbirine benzer ya da aynı türden şeylerin oluşturduğu bütün, takım, küme, yığın, grup. Köstebek (Kül Öbeği) oyunu – Türkiye |
| Öceği: |
| Öğrenci: |
|
Soru sorulan soruya evet ya da hayır cevabını veren oyuncuya verilen ad. Evet – Hayır oyunu |
| Öğretmen: |
|
Soru soran oyuncuya verilen ad. Evet – Hayır oyunu |
| Ölen Taş: |
|
Devrilen taş. |
| Önü: |
| Çizgiye en yakın gelen bilyenin sahibinden (Narka) sonra çizgiye en yakın gelen misketin sahibine verilen ad. |
| Önünönü: |
| Çizgiye “Önü” oyuncusundan sonra en yakın gelen bilyenin sahibinden sonra çizgiye en yakın gelen misketin sahibine verilen ad. |
| Övme: |
| Birinin veya bir şeyin iyiliklerini, üstünlüklerini söyleyerek değerini yüceltmek, methetmek, sena etmek, yermek karşıtı.
Alay oyunu – Türkiye (Ankara / Ayaş ilçesi) |
P
| Pabuç: |
|
Pabuç Çarpmaç oyunu – Türkiye (Gaziantep) |
| Palaska: |
| Askerlerin bellerine bağladıkları ya da göğüslerine çaprazlama olarak taktıkları, üzerinde fişek, kasatura vb. koymaya yarayan yerleri bulunan, genellikle köseleden yapılmış, enli kayış. |
| Parkur: |
|
Oyun oynanan bölgede takımların yarıştığı alana verilen ad. Top Yuvarlama oyunu – Türkiye |
| Parsa: |
|
Metelik Atmaca oyunu |
| Pata: |
|
Dua. |
| Pehlivan / Çapandoz: |
|
At üstünde oğlak oyununu oynayana kişilere verilen ad. |
| Penk: |
|
12 veya 25 sayısını atan oyuncu on iki veya 25 hane yürüdükten sonra bir hane daha yürürken söylediği kelime. Peçiç (Gaziantep) – Versiyon 1 oyunu – Türkiye (Gaziantep) |
| Peşkir: |
|
Genellikle pamuk ipliğiyle dokunmuş havlu, büyük mendil biçiminde pamuk ya da keten bez. Balık Battı oyunu – Türkiye El Değdirerek Bayrak Koşusu oyunu – Türkiye Kibrit (Hırsız – Jandarma) oyunu – Türkiye (Burdur) Tura oyunu – Türkiye (Burdur / Gölhisar) Yüzük (Burdur) oyunu – Türkiye (Burdur) Yüzük Saklamaca (Burdur) oyunu – Türkiye (Burdur) |
| Peynir: |
| Oyunda kullanılan beyaz bir kâğıda veya mendile verilen ad.
Kav, Güzel, Peynir oyunu – Türkiye (Ankara) |
| Piç Taş: |
|
Oyunda birer adet bulunan, renkli ve oyuncular için istenmeyen taş olan kemik. |
| Pisik: |
|
Gaziantep yöresinde kediye verilen ad. Et Et Döveriz oyunu – Türkiye (Gaziantep) |
| Pişti: |
|
Önceki oyuncu kesilip yere tek kart attığında sırası gelen oyuncuda aynı kart var ise, yerdeki kartın üstüne kendi kartını ters bir şekilde koyarak ardından ters çevirip göstererek yapılır denir. Pişti oyunu |
| Poçu (Poşu): |
|
Başa sarılan ya da boyun atkısı olarak kullanılan, çevresi saçaklı, genellikle ipek örtü. Yağmur Aşı (Yağ Toplamacılık) oyunu – Türkiye (Burdur / Mamak köyü) |
| Porsil: |
|
İçecek Kapağı. Tel Araba oyunu – Türkiye (Kahramanmaraş / Nurhak İlçesi / Zilihan köyü) |
| Postal: |
|
Konçlu ve kaba ayakkabı, kaba potin. Hırik Eşek oyunu – Türkiye (Tunceli / Çemişgezek) Postal Dikme oyunu – Türkiye |
| Primitif: |
| İlkel.
Pırnug Hol oyunu – Türkiye (Bitlis) |
| Puşi: |
|
Bitlis’te örtü yerine kullanılır. Çömçeli Gelin (Bitlis) oyunu – Türkiye (Bitlis) |
R
| Rubikon: |
|
Bezik oyununda iki oyuncudan birinin 3000 sayıyı tamamlamasıyla biter. Bu anda diğer oyuncu 1500 sayı yapamamışsa, oyun bedelinin iki katını öder. Buna rubikon denir. |
S
| Saçı: |
|
Eskiden, muhtelif olağanüstü güçlere sahip olduğuna inanılan iye ve ruhlara sunulan ve onlar adına, onların rızasını ve yardımını kazanmak için dağıtılan cansız nesnelere / yiyecek, içecek, bez gibi verilen addır. Çömçeli Gelin (Genel) oyunu – Türkiye |
| Sağ – Sol: |
|
Havlunun, hırsızın hangi eline vurulacağını belirtir. Kibrit (Hırsız – Jandarma) oyunu – Türkiye (Burdur) |
| Saka: |
|
Ana büyük aşık. Asyk (Aşık) Sayışmaca oyunu – Kazakistan |
| Saklayıcı: |
|
Yüzüğü saklayan oyuncuya verilen ad. Yüzük oyunu (Sakarya) oyunu – Türkiye (Sakarya / Kaynarca) Yüzük Saklama oyunu – Türkiye (Afyonkarahisar / Nuh köyü) |
| Sal: |
|
Taş. Mam oyunu – Türkiye (Tunceli / Çemişgezek) |
| Salıngaç: |
|
Salıngaç Kurma oyunu – Türkiye (Afyonkarahisar / Nuh köyü) |
| Sandalye: |
| Arkalığı olan, dört ayaklı, kol koyacak yerleri bulunmayan, tek kişilik oturma eşyası.
Sandalye Kapmaca oyunu – Türkiye |
| Say: |
|
Aşığın zeminde yatık vaziyette kalmışsa çukur tarafına verilen ad. Aşık (Gaziantep) oyunu – Türkiye (Gaziantep) – Versiyon 2 |
| Sazhens: |
| Geleneksel Rus ölçü birimleri İmparatorluk Rusya’sında ve Rus Devrimi’nden sonra standartlaştırıldı ve kullanıldı, ancak Sovyetler Birliği’nin Halk Komiserleri Konseyi’nin emriyle metrik sistemi kabul ettiği 21 Temmuz 1925’ten sonra terk edildi.
Lapta (Лапта) oyunu – Rusya |
| Sekene: |
| Bir yerde oturanlar, ikāmet edenler.
Alay oyunu – Türkiye (Ankara / Ayaş ilçesi) |
| Seki: |
|
Oyun alanını çevreleyen, üstü açık oturma basamakları. Yüzük Saklama oyunu – Türkiye (Afyonkarahisar / Nuh köyü) |
| Seyir: |
|
Gidiş, ilerleyiş, yürüyüş, izlemek. Çuvalla Koşma oyunu İğne ve İplik İle Koşu Yarışı oyunu Kaşıkla Yumurta Taşıma oyunu |
| Shot: |
|
Atış, vuruş, dikiş. Ben Hiç oyunu – Türkiye (İzmir) Beş ya da Shot oyunu – Türkiye (İzmir) Bil Bakalım Kim İçiyor? oyunu – Türkiye (İzmir) Bir Zamanlar Shot oyunu – Türkiye (İzmir) İki Doğru Bir Yalan oyunu – Türkiye (İzmir) İtiraflar ve Sırlar oyunu – Türkiye (İzmir) |
| Sıçan: |
|
Ortada bulunan oyuncuya verilen ad. Ortada Sıçan oyunu – Türkiye |
| Sıvışmak: |
|
Haber vermeksizin, sessizce gidivermek, kaçmak. Alay oyunu – Türkiye (Ankara / Ayaş ilçesi) |
| Sibop Taşı: |
|
Üst üste dizilen kiremitlerin en üstüne yerleştirilen kiremite verilen ad. Dokuz Kiremit oyunu – Türkiye (Aydın) |
| Sifon: |
| Gazoz Kapağı.
Yedi Sifon oyunu – Irak |
| Sinek / Güzel İkili: |
|
2 değeri 2 puan olan kart Pişti oyunu |
| Sini: |
|
Üzerinde yemek de yenilebilen, bakırdan ya da pirinçten yapılmış, yuvarlak biçimli ve büyük tepsi. Aşşık oyunu – Türkiye (Niğde / Çukurkuyu) Deli Kız (Erzurum) oyunu – Türkiye (Erzurum) |
| Sitil: |
|
Çingil, Madeni kap. Çömçeli Gelin oyunu – Türkiye (Bitlis) |
| Skor: |
| Oyunda durum ya da sonuç bildiren sayı.
Onaltı Gulluk oyunu – Türkiye |
| Slalom: |
|
İşaretlenmiş oyun parkur alanı. Sırt Sırta Top Taşıma oyunu – Türkiye |
| Solakay Atışı: |
| Aşık atarken alçinin oyuğuna sağ baş parmağını koyarak yapılan atışa oñ (kay), sol baş parmağını koyarak yapılan atışa verilen ad.
Huna Teşik/Güren oyunu |
| Sopa: |
|
Kibrit kutusunun resimli yüzeyleri. Yedibey oyunu – Türkiye (Erzincan / Refahiye / Gökseki Köyü) |
| Söbedek: |
|
10 – 20 cm çapında ve 1,5 – 2 metre uzunluğunda bir odun. Çıngırdak (Muğla) oyunu – Türkiye (Muğla / Fethiye) – Versiyon 2 |
| Söbelemek: |
| Oyunda kaleye ebeden önce gelmek veya ebenin gördüğü oyunculardan önce başlangıç noktasına ulaşmış olduğunu bildirmek.
Saklambaç (Sakarya) oyunu – Türkiye (Sakarya / Kaynarca) |
| Sözcü: |
|
Açıcı grup üyeleri arasından seçilen ve çorapları açma yetkisi olan oyuncu. Yüzük oyunu (Sakarya) oyunu – Türkiye (Sakarya / Kaynarca) |
| Sülü: |
|
10 – 15 cm boyunda tahta sopa. Sülü Değnek oyunu – Türkiye (Malatya) |
Ş
| Şak Aşığı: |
|
Vurucu olan aşığa (koç bacağından alınır ve ağır olsun diye de içi oyularak bu oyuğa kurşun dökülür) verilen ad. Daire içindeki aşıkları vuracak olan vurucu aşık ise koç bacağından alınır ve ağır olsun diye de içi oyularak bu oyuğa kurşun dökülür. Bu vurucu olan aşık “şak” diye de adlandırılır. Aşık (Gaziantep) oyunu – Türkiye (Gaziantep) – Versiyon 2 |
| Şek: |
|
Aşığın düz olan diğer yan tarafı. Aşık (Erzurum) oyunu – Türkiye (Erzurum) – Versiyon 1 |
| Şobura: |
|
Boynuz. Aşık Atuv (Aşık Atma) oyunu – Kafkasya (Karaçay-Malkarlar) |
| Şilte: |
|
Üstünde yatılmak, oturulmak için yapılmış, içi yün, pamuk, tüy ya da benzeri bir maddeyle doldurulmuş yastık. Et Et Döveriz oyunu – Türkiye (Gaziantep) Öt Kuşum Öt oyunu – Türkiye |
| Şuvet: |
|
İkiden fazla oyuncu ile oynanan bezik oyununda yalnız oynayan oyuncuya şuvet denir. |
T
| Tandır: |
|
Oyununa başlamadan önce kazılan çukur. Eğir oyunu – Türkiye (Isparta / Uluborlu) Koka oyunu – Türkiye (Isparta / Uluborlu) |
| Tartım: |
| Bir dizede ya da notada vurgu, uzunluk ya da seslerin, durakların düzenli bir biçimde yinelenmesinden doğan uyum.
Alay oyunu – Türkiye (Ankara / Ayaş ilçesi) |
| Tas: |
|
İçine genellikle sulu şeyler konulan, bir tabanı olan yarımküre biçiminde, metal kapa verilen ad. |
| Taş Düşme: |
|
Kesişme noktalarına taşların birer birer sırayla koyulma işlemi. Dokuz Taş oyunu – Türkiye (Afyonkarahisar / Nuh köyü) Üç Taş oyunu – Türkiye (Afyonkarahisar / Nuh köyü) |
| Taş Yeme: |
|
Üç yapan kişi diğer oyuncunun taşından kendi oyununa en zarar verecek taşı yerinden almasına verilen ad. Dokuz Taş oyunu – Türkiye (Afyonkarahisar / Nuh köyü) |
| Tavşan: |
|
Kaçan Ebe. Tavşan Kaç oyunu – Türkiye Tavşan Kaç Tazı Tut oyunu – Türkiye |
| Tazı: |
|
Kovalayan Ebe. Tavşan Kaç oyunu – Türkiye Tavşan Kaç Tazı Tut oyunu – Türkiye |
| Tek Baş: |
|
Yapılan atışlarda oyunculardan biri eğer baştaki kapağı vurursa, kapakların hepsi onun olur. Bu atışa verilen addır. Kapak oyunu – Türkiye (Bursa / Keles / Gelemiç köyü) |
| Tekten Çizgisi: |
|
Açılan çukurun bir köşesinden 1,5 metre uzağa çizilen çizgiye verilen ad. Cıncık (Bilye) oyunu – Türkiye (Sivas) |
| Tenge: |
|
Ortalama 80 cm boyunda tahta sopa. |
| Tespih: |
|
Tekrarlanan monoton işlemleri saymak amacıyla ipe dizilmiş ve belli sayıda boncuk tanesinin oluşturduğu halkaya verilen ad. |
| Tezahürat: |
|
Duyguları abartılı bir şekilde ortaya koymak için yapılan hareketler. Birine veya birilerine karşı yapılan toplu gösteri. Tornet (Zonguldak) oyunu – Türkiye (Zonguldak) |
| Tıktık: |
| Değneğin altta çeliğin üstte vurulup saydırılması.
Çelik (Erzincan) oyunu – Türkiye (Erzincan / Refahiye / Gökseki Köyü) |
| Tikke: |
| Oyun çizgisinden 2 metre kadar uzaklıkta açılan kuyuya verilen ad. |
| Tilki: |
| Ebe.
Tilki Tilki Saat Kaç? oyunu – Avrupa ve Güney Amerika |
| Tilki Deliği: |
|
Yan yana dizilerek duran oyuncuların bacaklarını açarak oluşturdukları alana verilen ad. Ağvesag/Tilki Deliği oyunu – Türkiye (Bitlis) |
| Tok: |
|
Aşığın çukur olan yüzünün karşı tarafı. Aşık – Dizme oyunu, Türkiye (Sivas) |
| Tombala: |
|
İkinci çinko sonrasında kalan tüm rakip oyunculardan önce diğer sıradaki tüm rakamların (toplam 15 rakam bulunmaktadır) üzerinin kapatılmasına verilen ad. Tombala (Tombola) oyunu – İtalya |
| Top: |
|
Yumruk büyüklüğünde yuvarlak tahta parçasına verilen ad. |
| Topaç: |
|
Çevresine ip sarılıp birden yere atılarak ya da kamçıyla vurularak döndürülen, genellikle ağaçtan yapılan, armut biçiminde, sivri uçlu oyuncak. |
| Topuz: |
|
Bir ucu düz diğer ucu yuvarlak olan 50 – 60 cm boyunda düz sopaya verilen ad. Katır Kazığı oyunu – Türkiye (Tokat / Zile) |
| Toy: |
| Düğün.
Gelin Güvey oyunu – Türkiye (Gaziantep) |
| Tög: |
|
Aşığın ortası bombeli olan tarafı. Aşık (Erzurum) oyunu – Türkiye (Erzurum) – Versiyon 1 |
| Tuç: |
|
Dairenin içerisine atılacak olan ağır (sarı tunçtan döküme batırılan ve eritilerek oluşturulan bir adet demir ya da kurşundan yapılır) aşık kemiğine verilen ad. Aşık (Gaziantep) oyunu – Türkiye (Gaziantep) – Versiyon 3 |
| Tunuç: |
|
Konik biçimde 10 – 15 cm’lik ağaçtan yapılan sopaya verilen ad. Tunuç (Sakarya) oyunu – Türkiye (Sakarya / Kaynarca) |
| Tunuç Sopası: |
|
25 – 30 cm uzunluğunda, yaklaşık 4 – 5 cm çapında yuvarlak sopaya verilen ad. Tunuç (Sakarya) oyunu – Türkiye (Sakarya / Kaynarca) |
| Tunuç Taşı: |
|
20 – 25 cm çapındaki düz bir taşa verilen ad. Tunuç (Sakarya) oyunu – Türkiye (Sakarya / Kaynarca) |
| Tura¹: |
|
Bir kuşak veya büyük bir mendilin bir ucundan bir kişi, diğer ucundan bir başkası tutarak ellerinde aksi tarafa bükerler, kuvvetli bükülünce ve ortadan ikiye kıvrılınca kendi kendine birbirine sarılır ve sertleşir, uçları ise düğümlenerek elde edilir. Ateş – Tura oyunu – Türkiye (Tunceli / Çemişgezek) |
| Tura²: |
|
Oyunda kullanılan ve düğümlenmiş olan mendile verilen ad. Depme Tura oyunu – Türkiye (Ankara / Kalecik) Mendil Koymaca oyunu – Türkiye (Mersin / Bozyazı) |
| Tutamlamak: |
|
Tutmak, bir tutam almak. Çelik (Binmeli) oyunu – Türkiye (Niğde / Çukurkuyu) |
| Tuttı: |
|
Tuttu. Mini Mini Havuz oyunu – Türkiye (Şanlıurfa) |
| Tuuuu İn Bire: |
|
Sayısını yanlış anımsayan veya sayarken yanlış sayana oyuncuya hitaben söylenir. Böyle bir durumda yanlış anımsayan veya yanlış sayan oyuncunun kazandığı sayılar gider yeniden birden başlamak zorunda kalır. Çelik (Erzincan) oyunu – Türkiye (Erzincan / Refahiye / Gökseki Köyü) |
| Tuzduk: |
| Oyunun herhangi bir anında taşlarınızı dağıttığınızda elinizdeki son taş rakibinizin otağına denk gelir ve buradaki taş sayısını üçe tamamlarsa buraya “tuzduk” kurmuş olursunuz.
Dokuz Kumalak oyunu – Türkiye |
| Tünküyerek: |
|
Zıplayarak. |
U
| Utmuş: |
|
Yenmiş. Yüzük (Kahramanmaraş) oyunu – Türkiye (Kahramanmaraş köyleri) |
| Urgan: |
|
Keten, kenevir, pamuk, jüt gibi türlü dokuma maddelerinin herhangi birinden yapılan ince halat. Abatopu (Altus Sivis da Gel) oyunu – Türkiye (Sakarya / Kaynarca) Ağam Hennası oyunu – Türkiye (Burdur) Kırdı Bastı oyunu – Türkiye (Ankara / Şereflikoçhisar / Hamzalar köyü) Salıngaç Kurma oyunu – Türkiye (Afyonkarahisar / Nuh köyü) |
Ü
| Üçlemek: |
|
Oyuncunun kendisine ait taşlarının üçünün de aynı doğru üzerine getirmesi. Üç Taş oyunu – Türkiye (Afyonkarahisar / Nuh köyü)). |
| Üçün Salık: |
|
Aynı oyuncunun değneği ile üçüncü kez vurarak çeliği yerden kaldıramaması. Çelik (Erzincan) oyunu – Türkiye (Erzincan / Refahiye / Gökseki Köyü) |
| Ütmek: |
|
Oyunda yenerek bir şey kazanmak (Utmak, Kökmek, Yutmak). İlik (Afyonkarahisar) oyunu – Türkiye (Afyonkarahisar / Nuh köyü) |
| Ütüdüğü Taşlar: |
|
Kazandığı Taşlar. |
V
| Vale: |
|
J (Joker) kartının oyundaki adıdır, puan değeri 1’dir. Pişti oyunu |
| Vali: |
|
Oyunda en üst konumdur. Kibrit kutusunun dik gelmesi durumunda oyuncu vali unvanını alarak hem dokunulmazlığa hem de ceza verme yetkisine sahip olur. Bir oyuncu hem vali hem de jandarma konumlarına sahip olabilir. Bu durumda emir veren, ceza uygulayan oyuncu olur. (Bazı bölgelerde vali yerine, hâkim veya bey gibi terimler de kullanılmaktadır.) Kibrit (Hırsız – Jandarma) oyunu – Türkiye (Burdur) |
| Velevki: |
|
Kaldı ki, olsa da, ister, isterse, hatta. Hırik Eşek oyunu – Türkiye (Tunceli / Çemişgezek) |
Y
| Yağlı: |
|
Havlunun, hırsızın eline çok sert vurulacağı anlamına gelir. Kibrit (Hırsız – Jandarma) oyunu – Türkiye (Burdur) |
| Yağlık: |
|
Mendil. Yüzük Saklama oyunu – Türkiye (Afyonkarahisar / Nuh köyü) |
| Yağ Satıcısı: |
|
Oyunu bilen oyuncu. |
| Yağsız: |
|
Havlunun, hırsızın eline yumuşak vurulacağı anlamına gelir. Kibrit (Hırsız – Jandarma) oyunu – Türkiye (Burdur) |
| Yağ Tuluğu: |
|
Oyunu bilmeyen oyuncu. |
| Yakmak: |
|
Rakip takımın oyuncusunu top ile vurmak. |
| Yalpık: |
| Geniş ama derinliği az olan, yayvan.
Nallı (Niğde) oyunu – Türkiye (Niğde / Çukurkuyu) |
| Yanmak: |
| Rakip takımın oyuncusunun diğer takım lideri tarafından top ile vurularak oyun dışına çıkması. |
| Yastık¹: |
| Eğilen takımın en önünde bulunan oyuncunun önünde, yüzü takıma dönük şekilde ayakta duran ve sırtını duvara yaslayan oyuncudur. Eğer yeterli oyuncu varsa her takım kendi yastığını belirleyebilir. Oyuncu sayısı yetersiz ise, bir kişi her iki takıma da yastıklık yapabilir. Hakem, aynı zamanda yastık olabilir.
Uzun Eşek (Genel) oyunu |
| Yastık²: |
| Oyunda duvar görevi gören oyuncuya verilen ad.
Kav, Güzel, Peynir oyunu – Türkiye (Ankara) |
| Yavıklı: |
|
Sözlü, nişanlı, sevgili. Salıngaç Kurma oyunu – Türkiye (Afyonkarahisar / Nuh köyü) |
| Yedibey: |
|
Kibritleri içinde barındıran iç kutunun dıştan görünen iki yüzüne verilen ad. Yedibey oyunu – Türkiye (Erzincan / Refahiye / Gökseki Köyü) |
| Yelbeşik: |
|
Hamak. |
| Yelekçi: |
|
Ebe. Birdirbir (Afyonkarahisar) oyunu – Türkiye (Afyonkarahisar / Nuh köyü) Vıtgıdi oyunu – Türkiye (Erzincan / Refahiye / Gökseki Köyü) |
| Yelekçi – Yelen: |
|
Oyun sırası gelen ve oyunu oynayan oyuncu. Çelik (Erzincan) oyunu – Türkiye (Erzincan / Refahiye / Gökseki Köyü) |
| Yemeni: |
| Kalıpla basılıp elle boyanan, kadınların başlarına bağladıkları tülbent ve bez parçalarına verilen ad.
Katır Kazığı oyunu – Türkiye (Tokat / Zile) |
| Yenişmek: |
|
Biri ötekini yenmek ya da bir o, bir öteki yenmek. |
| Yer Kırağısını Aldı: |
|
Çeliğin yere değmesi. Çelik (Erzincan) oyunu – Türkiye (Erzincan / Refahiye / Gökseki Köyü) |
| Yermek: |
| Kötü yönlerini belirtmek, kötülüklerini söylemek, kötülemek.
Alay oyunu – Türkiye (Ankara / Ayaş ilçesi) |
| Yıldız: |
|
15 – 20 cm boyunda küçük çıta. Yuvarlak Kazmaca oyunu – Türkiye (Burdur) |
| Yiyi: |
|
Yiyiyor. Deveci Leblibacı oyunu – Türkiye (Tunceli / Çemişgezek) |
| Yönetici (Direk): |
|
Oyun içindeki en kilolu oyuncu. Uzun Eşek (Afyonkarahisar) oyunu – Türkiye (Afyonkarahisar / Nuh köyü) |
| Yumurtlatma: |
|
Saklayıcı eline aldığı varlık içine yüzüğü yavaş yavaş saklamaya çalışması. Yüzük Saklama oyunu – Türkiye (Afyonkarahisar / Nuh köyü) |
| Yurt: |
|
Grupların oyuna başlangıç ve esirlerini götürdükleri bölgeye verilen ad. Esir Almaca oyunu – Türkiye (Burdur / Gölhisar) |
Z
| Zanaat: |
|
Sermayeden çok nitelikli emeğe dayalı; öğrenimin yanı sıra el becerisi ve ustalık gerektiren meslek. Bu tür mesleklerin erbâbına zanaatkar denir. Emmi Eşeğin Zanaati Nedir? oyunu – Türkiye |
| Zehir: |
| Oyunda ilk atışta güllesini gulluğa sokan oyuncuya verilen ad.
Onaltı Gulluk oyunu – Türkiye |
| Zelzelah: |
|
Zelzelah ağacının tohumu. |
| Zencir: |
|
Oyuncuların el ele tutuşarak oluşturdukları sıraya verilen ad. Deveci Leblibacı oyunu – Türkiye (Tunceli / Çemişgezek) |
| Zeze: |
|
Yay şekline getirilmiş tahta sopa. Sekme oyunu – Türkiye (Afyonkarahisar / Sandıklı – Karadirek kasabası) |
| Zıda: |
|
Toprak veya kağıt üstüne çizilen daireye (50 cm çapında) verilen ad. Aşık (Gaziantep) oyunu – Türkiye (Gaziantep) – Versiyon 2 |
| Zımbıh: |
|
Oyunda birinci olan oyuncuya verilen sayıya verilen ad. |
| Zibilik: |
|
Gübrelik, ıslak, katı çamurlu, toprak alan. |
| Zillimaşa: |
| Uçlarına zil takılmış maşa biçiminde bir çalgı.
Alay oyunu – Türkiye (Ankara / Ayaş ilçesi) |
| Zilley: |
| Oyun içerisinde ebe hariç diğer oyuncular (atıcılar) tarafından kullanılan 15 – 20 cm çapında ve 3 – 4 cm kalınlığında yassı taşa verilen ad.
Cücük – Versiyon 2 oyunu – Türkiye (Gaziantep) |
| Zom Zom: |
|
Yenen oyuncunun yenilenen oyuncuya verdiği cezaya verilen ad. |
| Züle: |
|
Oyunda kullanılan ve 10 – 15 cm çapında 1,5 – 2 cm kalınlığında yassı taşa verilen ad. Züle oyunu – Türkiye (Çankırı / Yapraklı / Kaymaz köyü) |
| Zümre: |
|
Takım, topluluk. Alay oyunu – Türkiye (Ankara / Ayaş ilçesi) |
© Oyun Kütüphanesi, 2020.
Her haklı saklıdır.
