ÇELİK ÇOMAK
Oyun Kökeni: Çelik Çomak, Türkiye kökenli bir oyundur.
Çelik-çomak oyunu 1990’lı yıllarda popüler olan çomak ile çeliği uzağa fırlatarak puan kazanma amacıyla oynanan bir oyundur. Anadolu’da yaygın olarak oynanan eski bir oyundur. Oyunu oynayabilmek için iki takım gerekir. Çelik çomak oyununun diğer adı “Met“dir. Kıbrıs‘ta çelik çomak oyunun ismi “lingiri“dir.
Çelik çomak oyun tarihi: Uygur inanışında Gagar oyunu çelik-çomak oyunu ile benzemektedir. Gagar oyununda bir metre uzunluğunda sopalar ile küçük ağaç parçalarını fırlatır. Karşısında bulunan üç kişi ise bu ağaç parçalarını yakalamaya çalışır. Ağaç parçalarını atan kişi elindeki sopa ile parçaların düştüğü mesafeyi ölçer. Mesafe ne kadar uzun olursa o kadar iyi demekti. Çünkü mesafe kadar Tanrı’ya yaklaştığına inanılırdı. Kaynaklara göre Hun askerleri tarafından hem dini hem de eğlence amaçlı Gagar oyunu oynanmıştır.
Uygurlarda bulunan Gagar oyunu çelik çomak oyununa kural olarak benzemektedir. Ama çelik çomak oyununun temelleri olduğuna dair bir bilimsel veri yoktur.
Oyunun Bilinen Diğer İsimleri:
Çelik (Binmeli): Türkiye (Niğde / Çukurkuyu)
Çelik (Erzincan): Türkiye (Erzincan / Refahiye / Gökseki Köyü)
Çelik (Kahramanmaraş): Türkiye (Kahramanmaraş / Pazarcık ilçesi)
Çelik Çomak (Eskişehir): Türkiye (Eskişehir)
Çelik Çomak (Sakarya): Türkiye (Sakarya / Kaynarca)
Çelik – Çubuk: Türkiye (Tunceli / Çemişgezek)
Gagar: Uygurlar
Gömme Çelik – Gömü: Türkiye (Mersin / Silifke)
Hümmet (Tak Çelik): Türkiye (Niğde / Koyunlu)
Lingiri: Kuzey Kıbrıs Türk Cumhuriyeti
Met (Kastamonu): Türkiye (Kastamonu)
Met (Sakarya): Türkiye (Sakarya / Kaynarca)
Sülü Değnek: Türkiye (Malatya)
Vıtgıdi: Türkiye (Erzincan / Refahiye / Gökseki Köyü)
Oyunun Oynadığı Yer: Açık Alan
Oyun Türü: Sokak Oyunu (Çelik çomak için yaklaşık 40 metreye 20 metre büyüklüğünde bir açık alan gerekir. Oyun alanının düz ve pürüzsüz olması gerekir. Alanın büyük olması çelik denen kısa değneğin uzağa atılması için gerekli bir koşuldur.)
Katılımcı Sayısı: Grup Oyunu (En az 2 kişi ile oynanır)
Amaç: Çomak yardımı ile çeliği uzağa fırlatıp puan kazanmak.
Terimler:
Çelik: Yaklaşık 20 – 30 cm uzunluğunda tahta sopaya verilen ad.
Çomak: Yaklaşık 1 metre boyunda tahta sopaya verilen ad.
Mene: Çeliği sabitlemek için iki taş ya da çukura verilen ad.
Oyun Malzemeleri (Gereç, materyal): Bir adet Çelik, bir adet Mene ve her oyuncu için birer adet Çomak.
Kurallar: Bu oyun erkekler (10 yaş ve üzeri) tarafından oynanmaktadır.
Oyuna İlişkin Genel Kurallar:
– İki takım gerekir (kural olarak en az 2 kişi gereklidir).
– En fazla 10 kişi ile oynanır.
– Oyuna başlayacak takım kura ile belirlenir. Genellikle oyuna başlayacak takım “Yaş mı, kuru mu?” (Diğer adı: Yağlı mı kuru mu?) atışıyla yapılır.
– Eğer rakip takım çeliği havada yakalar ise sıra bu takıma geçer ve atışı yapan takım puan kazanamaz.
– Rakip takımın çomağı vurmak için 3 deneme hakkı vardır.
– Her denemelerinde vuruşu yapan oyuncu çeliği, çomağı ile kaldırıp vurarak uzağa fırlatır.
– Rakip takım çeliği havada yakalar ya da çomağı fırlatarak vurur ise atış yapan takım puan kazanamaz. Tersi durumda atış yapan takım 1 puan kazanır.
– Oyunun sonunda en fazla puan toplayan takım oyunu kazanır.
– Çelik çomak oyunu oynarken çeliğe vuracak oyuncunun etrafında kimsenin olmaması gerekir. Oyun gereği çeliğe sert şekilde vurulduğu için yakındaki kişiler için yaralanmalara sebep olabilir.
Oyunun Oynanışı
Çelik çomak oyunun aşamaları sırası ile;
1. Aşama: Malzemeleri Hazırlama
Çelik çomak için 2 düzgün taş, çelik (kısa değnek), çomak (uzun değnek) gerekir. İki adet taş çeliği üzerine koymak için gereklidir. Taş yerine çelik sopasının boyuna göre çukur kazılabilir.
2. Aşama: Takımlara Ayrılma
Çelik çomak oyunu için ideal oyuncu sayısı 2 – 10 arasındadır. Daha kalabalık da oynanabilir. Oyun için kişiler iki gruba ayrılması gerekir. Gruplama için sayışma, kura çekme, yazı tura vb. işlemler yapılabilir.
3. Aşama: İlk Başlayacak Takım
Oyunda çeliği fırlatacak takımı seçmek için yeniden bir kura işlemi yapılır.
4. Aşama: Çelik Yerleştirme ve Oyuncu Dağılımı
İki taş (alternatifi kuyu) düzgün bir şekilde yerleştirildikten sonra çelik üzerine yerleştirilir. Bir oyuncu çomağı eline alır. Amacı çomak ile çeliği en uzak noktaya fırlatmaktır. Rakip oyuncular ise çeliği havada yakalamaya çalışırlar. Bunun için oyun alanına doğru bir strateji ile dağılmaları gerekir.
5. Aşama: Çeliği Fırlatma
Oyuna başlamaya hak kazanan takımdaki bir oyuncu çeliği fırlatmak için hazırlanır. Çomağı, çeliğin altına yerleştirir, kaldırır ve havada vurarak en uzak noktaya fırlatır. Bazı yörelerde oyunda kural olarak havada vurma çıkarılmıştır. Eğer oyun alanınız küçük ise havada vurma kuralını sadece kaldırarak fırlatma olarak değiştirebilirsiniz.
6. Aşama: Yakala ya da Vur
Havaya fırlayan çeliği rakip oyuncuların ya havada tutması ya da çeliğe ellerindeki çomakla vurmaları gerekir. Eğer yakalayıp ya da vururlarsa sıra rakibe geçer ve oyunda çeliğe vuran takım bu setten puan alamaz.
7. Aşama: Çomağı Vurma
Eğer sahadaki oyuncular çeliği yakalayamaz ise atışı yapan oyuncu çomağı taşın (kuyu) üzerine bırakır. Rakip oyuncular ise çeliği elleriyle fırlatarak çomağı vurmaya çalışırlar. Çomağı vurmak için üç hakları vardır. Her deneme de atışı yapan oyuncu çeliği daha uzağa atmak için çomağı ile çeliği havalandırıp tekrar vurur. Eğer rakip takım çomağı vururlarsa sıra değişir ama vuramazlar ise atışı yapan takım 1 puan kazanır ve sıra rakibe geçer.
Not: Çelik-çomak oyunun birçok türü vardır. Örnek: Oyun sonunda çelik ile çomak arasında ki mesafe adımla sayılır ve puanlama buna göre yapılır. Sizde oyunu oynarken bunu kural olarak belirleyebilirsiniz.
8. Aşama: Sıra Rakipte
5’inci, 6’ıncı ve 7’inci aşamalar diğer takım içinde tekrarlanır.
9.Aşama: Oyunu Kazanan
7’inci aşamada belirtilen puan sistemi ile en çok puanı toplayan takım oyunu kazanır.
Çelik çomak oynarken güvenlik önlemleri
Çelik-çomak oyunu için dikkat edilmesi gerekenler:
1. Çelik çomak oyununda oyunun amacı gereği sert vuruşlar yapıldığı için vuruşu yapan oyuncunun yanına yaklaşılmaz.
2. Oyun alanı taşsız ve düz olması gerekir. Oyunda çeliği yakalamaya çalışan takım havaya bakarak koşacağı için düşebilir. Bu yüzden oyun alanı engelsiz ve taşsız olmalıdır.
3. Vuruşu yapan oyuncunun çeliği rakiplere doğru atmaması gerekir. Yüze ya da vücuda sert bir şekilde çarpan değnek yaralanmalara sebep olabilir.
4. Dar alanda oynuyorsanız çeliği havaya kaldırıp vurma kuralını değiştirebilirsiniz. Bu kural yerini çeliği sadece kaldırarak fırlatma kuralını getirebilirsiniz. Bu şekilde küçük alanlarda ortaya çıkabilecek kazaları engelleyebilirsiniz.
