DOKUZ KUMALAK
Oyun Kökeni: Dokuz Kumalak, Türkiye kökenli bir oyundur.
Dokuz Korgol veya Kırgızistan Türkçesi ile Tokuz Korgool; dünyada Mankala adıyla, Moğolistan‘da Eson Korgool adıyla, Kazakistan‘da Tokuz Kumalak veya Dokuz Kumalak adıyla, Türkiye‘nin değişik yörelerinde Mankala, Mangala, Kale, Altıev, Pıç, Meneli Taş, Evcik, Mereköçtü, Mellegayası ve benzeri farklı adlarla bilinen, çobanların oynadığı çok eski bir Türk zekâ oyunudur. Korgool, keçi pisliği demektir. Oyun, yere kazılan veya ağaca oyulan kuyulardaki taşların birbirlerine aktarılması şeklinde oynanır. Karşılıklı dokuzar kuyu ve iki oyuncunun iki ana haznesi ile toplam 20 hazneden oluşan oyun tahtasında her oyun kuyusundaki dokuzar taşın belli bir stratejiye dayalı olarak saat yönünde kuyulara aktarılmasıyla devam eder. Sonuçta hangi oyuncu daha çok korgool almışsa o oyunu kazanır. Kırgız Profesör Marat Saralayev‘in ifadesine göre Kasparov‘un Dokuz Korgool ustasına bu oyunda yenilmiştir. Oyun matematikle çok ilgili bir oyundur. Arslan Küçükyıldız‘ın belirttiğine göre Mankala sözü Minkale (Binkale) sözünden gelmektedir. Oyunun Dünyadaki yaygın adlarından biri de Kaleh veya Kale’dir. Türkler çok eski oyunlarını alıp formlaştırmakta yavaş davranmışlar, bunun üzerine yabancılar da bu oyunu, benzerlerine bakarak, Afrika‘ya, Araplara vb. mâl ederek, oyunun internet de dahil her türlü geliştirilmiş ögesini, kitabını, oyun tahtasını vs. piyasaya sürmüşler ve telif hakları elde etmişlerdir. Günümüzde Kırgızistan ve Kazakistan‘da bu oyunun kulüpleri, federasyonları kurulmaya başlanmıştır.
Oyunun Bilinen Diğer İsimleri:
Altıev: Türkiye
Ayo: Nijerya
Dokuz Korgol: Kırgızistan
Dokuz Kumalak: Kazakistan
Dokuz Kumalak: Kırgızistan
Eson Korgool: Moğolistan
Evcik: Türkiye
Güç Oyunu: Türkiye
Kale: Türkiye
Kaleh:
Köçürme: Türkiye
Mangala: Türkiye
Mankala: Türkiye
Melle Kayası: Türkiye
Meneli Taş: Türkiye
Mereköçtü: Türkiye
Mellegayası: Türkiye
Pıç: Türkiye
Tokuz Korgool: Kazakistan
Tokuz Korgool: Kırgızistan
Tokuz Kumalak: Kazakistan
Wari: Karayipler
Warri, Ware, Walle, Awari, Aware, Awaoley, Awele, Oware, Owari, Wouri, Bao, Soro, Mangola, Gabata, Mulabalaba, Sadeqa: Afrika
Oyunun Oynadığı Yer: Kapalı Alan
Oyun Türü: Masa Oyunu
Katılımcı Sayısı: Grup Oyunu (2 kişi ile oynanır)
Amaç: Oyunculardan herhangi birinin rakip oyuncunun bölgesinde yer alan taşlarını bitirmek.
Terimler:
Kazan: Oyun içinde büyük kuyulara verilen ad.
Otağ: Oyun içinde küçük kuyulara verilen ad.
Tuzduk: Oyunun herhangi bir anında taşlarınızı dağıttığınızda elinizdeki son taş rakibinizin otağına denk gelir ve buradaki taş sayısını üçe tamamlarsa buraya “tuzduk” kurmuş olursunuz.
Oyun Malzemeleri (Gereç, materyal): Mangala Tahtası ve Taşları, dışarda oynamak için 48 adet Taş.
Kurallar: Bu oyun kızlar ve erkekler (8 yaş ve üzeri) tarafından oynanmaktadır.
Oyuna İlişkin Genel Kurallar:
– Dokuz Kumalak Zekâ ve Strateji Oyunu olup iki kişi ile oynanır.
– Oyun seti üzerinde karşılıklı 9’şar adet olmak üzere 18 otağ kuyu ve her oyuncunun taşlarını toplayacağı birer uzun kazan kuyusu bulunmaktadır.
– Dokuz Kumalak Oyunu 162 taş ile oynanır.
– Dokuz Kumalak oyunu kazanımları:
- Dikkat
- Konsantrasyon
- Problem Çözme
- Strateji Geliştirme (Bilişsel Beceriler)
- Kurallara Uyma (Sosyal Beceriler) gelişimini destekleme
Oyunun Oynanışı
֍ Oyuncular 162 taşı her bir kuyuya 9’er adet olmak üzere dağıtırlar.
֍ Oyunda her oyuncunun önünde bulunan yan yana 9 otağ kuyu, o oyuncunun bölgesidir.
֍ Karşısında bulunan 9 otağ kuyu rakibinin bölgesidir.
֍ Küçük kuyulara otağ, büyük kuyulara ise kazan adı verilir.
֍ Oyuna her otağa dokuzar adet taş yerleştirilerek başlanır.
֍ Otağlara oyun başında bırakılan dokuzar taşın haricinde her oyuncunun kazanında oyunun ilerleyen aşamalarında kullanmaları için bulunan birer adet farklı renkte tuz taşları vardır.
֍ Oyuna başlayan taraf ilk hamlesini istediği kuyusundan yapar.
֍ Kuyusundaki tüm taşları alır ve ilk taşını taşları aldığı kuyuya bırakarak elindeki tüm taşları saat yönünün tersinde otağlara dağıtır.
֍ Taş dağıtımı buraya kadar Türk Mangalası ile aynıdır ufak bir detay haricinde.
֍ Dokuz Kumalak oyununda taş dağıtan oyuncu ne kendi ne de rakibin kazanına hiç bir zaman için taş bırakmaz.
֍ Kazanlar sadece kurallar çerçevesinde kazanılan taşların biriktirilmesi içindir.
֍ Eğer hamle yapılan kuyuda tek bir taş var ise Türk Mangalası oyunundaki gibi o taş bir sonraki kuyuya bırakılarak hamle yapılır.
֍ Taşları dağıttığımızda elinizdeki son rakip otağlardan birine gelir ve bu kuyudaki taş sayısı çift sayı olursa bu otağdaki taşları alarak kazanınıza taşırsınız.
֍ Oyunda “tuzduk”, “tuz” adı verilen özel bir kural vardır.
֍ Herhangi bir anında taşlarınızı dağıttığınızda elinizdeki son taş rakibinizin otağına denk gelir ve buradaki taş sayısını üçe tamamlarsa buraya “tuzduk” kurmuş olursunuz.
֍ Tuzluk kurulan kuyu artık tuzluğun sahibine aittir yani buraya bırakılan bütün taşlar direkt olarak tuzluğun sahibinin kazanına bırakılmış olur.
֍ Fakat tuzduk kurmak için bazı özel kurallar daha vardır.
֍ Eğer rakibiniz sizden önce tuzduk kurduysa siz onun tuzduk kurduğu otağ numarasıyla aynı otağa tuzduk kuramazsınız.
֍ Yani rakibiniz sizin 3 numaralı otağınıza tuzduk kurduysa siz rakibinizin 3 numaralı kuyusuna tuzduk kuramazsınız.
֍ Bir diğer kural ise dokuz numaralı otağ ile ilgilidir.
֍ Her iki taraf içinde dokuz numaralı otağa tuzduk kurmak yasaktır.
Oyunun videosu:
