GARDA
Oyun Kökeni: Gärdä / Gärt, Kırgızistan kökenli bir oyundur.
Bu kelime Pamir bölgesinde “Aşık oyununun türü” anlamında kullanılmaktadır.
Gärdä oyununun birkaç kişi tarafından ortaya para konularak oynanan bir aşık oyunu olduğunu bilinmektedir.
Oyunun Bilinen Diğer İsimleri:
Alçi: Kafkasya (Karaçay-Malkarlar)
Asık: Kazakistan
Asyk (Aşık) Sayışmaca: Kazakistan
Aşığ: Azerbaycan
Aşık: Kafkasya (Karaçay-Malkarlar)
Aşık: Kırgızistan
Aşık: Özbekistan
Aşık: Türkmenistan
Aşık (Erzurum) – Versiyon 1: Türkiye (Erzurum)
Aşık (Erzurum) – Versiyon 2: Türkiye (Erzurum)
Aşık (Gaziantep) – Versiyon 1: Türkiye (Gaziantep)
Aşık (Gaziantep) – Versiyon 2: Türkiye (Gaziantep)
Aşık (Gaziantep) – Versiyon 3: Türkiye (Gaziantep)
Aşık Atuv (Aşık Atma): Kafkasya (Karaçay-Malkarlar)
Aşık – Çember: Türkiye (Sivas)
Aşık Tiyirişüv / Aşık Değdirmece: Kafkasya (Karaçay-Malkarlar)
Aşuk: Türkiye
Aşşık: Türkiye (Niğde / Çukurkuyu)
Atıp Vurmaç: Türkiye (Gaziantep)
Ben Kişiyim: Türkiye (Gaziantep)
Bindirip Almaç: Türkiye (Gaziantep)
Cärtikäm: Kırgızistan
Çıkıp Oynav: Kafkasya (Karaçay-Malkarlar)
Çift Aşık: Türkiye (Gaziantep)
Çükö: Kırgızistan
Därtkäm: Kırgızistan
Dättikäm: Kazakistan
Dattikem – Dört Aşık (Därtkem/Tört Aşık): Kırgızistan
Dört Aşık: Türkiye (Gaziantep)
Dört Aşşık: Türkiye (Gaziantep)
Dörtaşık: Azerbaycan
Gülleli Aşık: Türkiye (Gaziantep)
Hamur Dökmece: Türkiye (Gaziantep)
Han – Biy: Kafkasya (Karaçay-Malkarlar)
Hillem Gel: Türkiye (Gaziantep)
Huna Teşik / Güren: Kafkasya (Karaçay-Malkarlar)
Koçhar (Koç): Kafkasya (Karaçay-Malkarlar)
Kulak Çekmeç: Türkiye (Gaziantep)
Sadra: Kafkasya (Karaçay-Malkarlar)
Saka / Sakka: Kafkasya (Karaçay-Malkarlar)
Say Çakmak: Türkiye (Gaziantep)
Sokak Kurmaca: Türkiye (Gaziantep)
Tärtikäm: Kazakistan
Tohana: Kafkasya (Karaçay-Malkarlar)
Tört Aşık: Kırgızistan
Vurup Dödürmeç: Türkiye (Gaziantep)
Oyunun Oynadığı Yer: Açık Alan
Oyun Türü: Sokak Oyunu (Düz ve geniş bir alan)
Katılımcı Sayısı: Grup Oyunu (En az 2 kişi ile oynanır)
Amaç: Aşıkları ele geçirmek.
Terimler:
Oyun Malzemeleri (Gereç, materyal): Üç adet Aşık.
Kurallar: Bu oyun erkekler (8 yaş ve üzeri) tarafından oynanmaktadır.
Oyuna İlişkin Genel Kurallar:
– Gärdä / Gärt oyunu en az 2 kişi ile oynanır.
– Oyun ne kadar kalabalık oyuncu ile oynanırsa o kadar keyifli ve eğlenceli olur.
– Gärdä / Gärt oyunu kazanımları:
- Akıl Yürütme Becerileri
- Algılama Becerisi
- Bağlamsal Düşünme
- Başarıyı Tebrik
- Bir Hareketi Sürdürme (Psikomotor Beceriler)
- Büyük Kas Gelişimi (Fiziksel Beceriler)
- Çeviklik
- Denge (Psikomotor Beceriler)
- Diğer Oyuncuların Duygularını Anlama
- Dikkat
- Dikkati Yoğunlaştırmak (Bilişsel Beceriler)
- Düşünme Becerileri
- El ve Motor Becerileri
- El – Ayak Koordinasyonu (Psikomotor Beceriler)
- El – Göz Koordinasyonu (Psikomotor Beceriler)
- Görsel Algı
- Hareketleri Hızlandırmak
- Hızlı Düşünme
- İletişim Becerileri
- İletişim ve Sosyalleşme (Sosyal ve Dil Becerileri)
- İnce Kas Becerileri (Psikomotor)
- Karar Verme (Bilişsel Beceriler)
- Konsantrasyon (Bilişsel Beceriler)
- Kurallara Uyma (Duyuşsal Beceriler)
- Küçük Kas Gelişimi (Psikomotor Beceriler)
- Mantık Yürütme
- Mesafe Algısı
- Odaklanma
- Otokontrol
- Oyuncuların Birbirleriyle Etkileşim Kurması
- Öz Güven (Duyuşsal Beceriler)
- Paylaşım
- Sabır
- Sıralı Düşünme
- Stratejik Düşünme
- Strateji Geliştirme (Bilişsel Beceriler)
- Tepki Hızı (Psikomotor Beceriler) Gelişimi Destekleme
Oyunun Oynanışı
֍ Oyunda sadece üç aşık kemiği kullanılır.
֍ Bu üç aşık sırayla atılır.
֍ Eğer üçü de aynı şekilde oturursa (alçı ya da tohan, çik ya da bök) onu atan kişi kazanan taraf olur.
Gärdä veya Gärt kelimesinin Cergetal ilçesinde iskambil veya aşık oyununda “iyi ol, düzgün gel” anlamında kullanılan gärt kelimesiyle ilişkili olduğu düşünülmektedir.
Buradaki gärt kelimesinin kökeniyle ilgili kesin bir bilgiye sahip değiliz. Ancak Farsçada şekil olarak buna benzer gerd “dönüş, dönme” kelimesi mevcuttur. Gärt kelimesinin bu kelimeyle kökensel bir bağının olma ihtimali vardır.
Gärdä oyununun tarihi ve içeriğiyle ilgili daha fazla bilgiye sahip değiliz. Ulaşabildiğimiz Kırgızca kaynaklarda bu oyunla ilgili ayrıntılı bilgilere rastlanmamıştır. Ayrıca bu oyunun diğer toplumlarda farklı isimlerle adlandırılma ihtimali de yüksektir. Örneğin; üç aşıkla oynanması dolayısıyla “Üç Aşık” şeklinde de adlandırılabilir. Tıpkı Kırgızlardaki dattikem oyununun Kırgızistan’ın bazı bölgelerinde “tört aşık” olarak adlandırıldığı gibi. Nitekim, Türkiye’nin Kars iline bağlı Kağızman ilçesinde “Üç aşığın havaya atılıp yere düştüğünde duruş şekline göre karşıdaki oyuncunun tuttuğu aşık, ceviz vb. şeyin alındığı ütmeli oyun” olan üç aşık adlı oyunun olduğu bilinmektedir.
© Oyun Kütüphanesi, 2020.
Her haklı saklıdır.
