GÖMME ÇELİK – GÖMÜ
Oyun Kökeni: Gömme Çelik – Gömü, Türkiye (Mersin / Silifke) kökenli bir oyundur.
Oyunun Bilinen Diğer İsimleri:
Çelik (Binmeli): Türkiye (Niğde / Çukurkuyu)
Çelik (Erzincan): Türkiye (Erzincan / Refahiye / Gökseki Köyü)
Çelik (Kahramanmaraş): Türkiye (Kahramanmaraş / Pazarcık ilçesi)
Çelik Çomak (Eskişehir): Türkiye (Eskişehir)
Çelik Çomak (Sakarya): Türkiye (Sakarya / Kaynarca)
Çelik – Çubuk: Türkiye (Tunceli / Çemişgezek)
Gagar: Uygurlar
Hümmet (Tak Çelik): Türkiye (Niğde / Koyunlu)
Lingiri: Kuzey Kıbrıs Türk Cumhuriyeti
Met (Kastamonu): Türkiye (Kastamonu)
Met (Sakarya): Türkiye (Sakarya / Kaynarca)
Sülü Değnek: Türkiye (Malatya)
Vıtgıdi: Türkiye (Erzincan / Refahiye / Gökseki Köyü)
Oyunun Oynadığı Yer: Açık Alan
Oyun Türü: Sokak Oyunu (Düz, geniş, toprak veya çimlik bir alan)
Katılımcı Sayısı: Grup Oyunu (En az 4 kişi ile oynanır)
Amaç: Ebenin attığı çeliğe vurmak ve çeliği kendi kuyusuna düşürmemek.
Terimler:
Çelik: Kısa tahta çubuk
Oyun Malzemeleri (Gereç, materyal): Bir adet kısa Tahta Çubuk (Çelik) ve her oyuncuya ait birer 75 – 100 cm uzunluğunda Tahta Sopa.
– Gömme Çelik oyununun ilk oyun malzemesi olan çeliğin ileriye doğru gitmesi için hafif olması gerekir. Bunun için de, hafif olan söğüt, kavak, selvi gibi ağaçların dalları kullanılır. Eğer bu ağaç türlerinden herhangi biri yoksa dut veya nar ağaçlarından da yapılabilir. Bu ağaçlardan 20 – 25 cm uzunluğunda dal kesilip uçları düzeltilir, üzerindeki budaklar temizlenir ve düzgün bir hale getirilir. Ayrıca çeliğin uçlarının kalınlıkları da eşit olmalıdır.
– Gömme Çelik oyununun ikinci parçası olan 75 – 100 cm uzunluğundaki düz sopalar, çeliğe vurmak için kullanılır. Bu sopalar da nar, dut gibi ağaç dallarından yapılır ve çeliğe oranla daha kalın olur. Ağaç dalları 75 – 100 cm uzunlukta kesilip, budakları temizlenir ve düzeltilir.
Kurallar: Bu oyun erkekler (10 yaş ve üzeri) tarafından oynanmaktadır.
Oyuna İlişkin Genel Kurallar:
Oyunun Oynanışı
֍ Gömme Çelik/Gömü oyununda oyuncular, kazılması kolay olan bir alanda oyuncu sayısına göre kare veya daire şeklinde, her oyuncunun arasında 3 – 4 metre olacak biçimde sıralanırlar.
֍ Bulundukları yere 15 – 20 cm derinliğinde bir çukur kazarlar.
֍ Ardından ebe seçimi yapılır.
֍ Ebe seçimi yapılırken bir oyuncu çeliği tek eline alır.
֍ Elindeki çeliği sıradaki oyuncuya atar.
֍ Atılan çeliği sıradaki oyuncu yerini terk etmeden, ayağını kaldırmadan tek elle tutmak zorundadır.
֍ Eğer atılan çeliği tutamazsa o oyuncu ebe olur.
֍ Oyuncu atılan çeliği yerini terk etmeden, ayağını kaldırmadan tek elle tutabilirse saat yönünde kendisinden sonra gelen oyuncuya çeliği atar.
֍ Bu döngü ebe seçilinceye dek devam eder.
֍ Çelik birkaç kez elden ele dolaştıktan sonra ebe seçilemezse, oyunculardan biri çeliği hızlı atmak, çeliği arkadaşının boyu yetişmeyecek kadar yükseğe atmak gibi kurnazlıklar yaparak ebe seçimini yaptırabilir.
֍ Burada oyuncuların zekâsı ve kabiliyeti önemlidir.
֍ Ebe seçildikten sonra ebe olan oyuncu saat yönünde kendinden sonra gelen oyuncuya çeliği atar.
֍ Ebenin attığı çeliğe oyuncu vuramazsa ya da vurur ama çelik kendi kuyusuna düşerse ebelik ona geçer.
֍ Diğer taraftan ebenin attığı çeliğe vurarak uzağa gönderirse, ebe oyuncu çeliği almaya gider.
֍ Diğer oyuncular ise ebenin çukurunu ellerindeki sopalarla ebe gelinceye kadar kazarlar.
֍ Her oyuncunun ebe gelinceye kadar ebenin çukuruna en az bir defa sopasını değdirme şartı vardır.
֍ Sopasını değdirmeyen/değdiremeyen oyuncu ebe olur.
֍ Diğer taraftan çeliği alan ebe geri döner ve çeliği yerinde olmayan bir arkadaşının kuyusuna atabilirse, ebelikten kurtulur; ebelik, kuyusuna çelik giren oyuncuya geçer.
֍ Oyunun sonunda kuyusu en çok kazılan ya da kuyusu sopasının boyu/boyunun yarısı kadar veya kuyusu çeliğin boyu kadar kazılan oyuncu oyunu kaybeder.
֍ Ceza olarak oyunu kaybeden oyuncunun ayağı bu kuyuya diğer oyuncular tarafından gömülür.
֍ Bu nedenle oyunun adı “Gömme Çelik” ya da “Gömü”dür.
֍ Başka tür cezalandırma ise şu şekildedir: Bazı yerlerde ise kaybeden oyuncunun boğazına kadar ya da kuyuya oranla vücudunun gömüldüğü bilinir. Ancak bu şekli daha çok bozulmamış köylerde görmekteyiz. Diğer taraftan oyunculardan birisi kurnazlık ederek yanında kürek, keser gibi kazıcı aletler bulundurarak kaybeden oyuncuyu daha kötü durumlara sokabilir.
