KAPAK
Oyun Kökeni: Kapak, Türkiye (Bursa / Keles / Gelemiç köyü) kökenli bir oyundur.
Oyunun Bilinen Diğer İsimleri:
Oyunun Oynadığı Yer: Açık Alan
Oyun Türü: Sokak Oyunu (Düz ve geniş bir alan)
Katılımcı Sayısı: Grup Oyunu (En az 2 kişi ile oynanır)
Amaç: Oyun başında çizilen Kale çizgisi içinde bulunan kapakları çizgi dışına çıkartmak.
Terimler:
Tek Baş: Yapılan atışlarda oyunculardan biri eğer baştaki kapağı vurursa, kapakların hepsi onun olur. Bu atışa verilen addır.
Oyun Malzemeleri (Gereç, materyal): Her oyuncuya ait eşit miktarda gazoz kapağı ve yassı birer taş.
Kurallar: Bu oyun erkekler (8 yaş ve üzeri) tarafından oynanmaktadır.
Oyuna İlişkin Genel Kurallar:
– En az iki kişiyle oynanan Kapak Oyununda tercihe göre oyuncu sayısı artırılabilir.
– Her oyuncunun kaygan, yassı bir taşı ve yeterince kapağı olması gerekmektedir.
– Oyuncular oyun oynamak için toplandıktan sonra içlerinden herhangi biri eline çivi veya kıymık alarak “kale” olarak adlandırılan çizgiyi çizer.
– Daha sonra o el, “kaçar girilecekse” oyuncular o sayı değerinde yere kapak dikerler.
– Burada önemli olan nokta, kapakların markalarına göre sayısal değerleri olmasıdır.
– Bu değerleri o marka kapağın köyde bulunma yoğunluğu belirler. Meselâ, oyunun oynandığı köy, Bursa’nın bir köyü olduğu için köyde en çok bulunan kapaklar; “Uludağ” ve “Özkaynak” markalı olanlardır. Buna karşın “Tamek” markalı kapağı bulmak zor, “ Scheweps” markalı kapağı elde etmek ise neredeyse imkânsızdır. Buna paralel olarak en çok bulunan kapak markası “Uludağ” birlik, biraz daha az olan “Özkaynak” ikilik, daha az miktardaki “Tamek” onluk, köyde sadece birkaç çocukta bulunan “Scheweps” ise elliktir. Sonuç olarak o elki oyunda “kaçar girildiyse”, yere o değerde kapak dikilir. Örneğin on beşer girildiyse her oyuncu bir “Tamek”, bir “Özkaynak” ve üç “Uludağ” dikebilir.
Oyunun Oynanışı
֍ Kapakları yere dikmenin bir kuralı vardır.
֍ İlk önce oyuncular tarafından baş olan taraf belirlenir.
֍ Bundan sonra baş olarak seçilen tarafın yönüne göre kapaklar sayısal değeri büyük olandan küçük olana doğru dikilirler. Örneğin, sağ taraf baş olarak seçilmişse, sağ baştaki kapak en değerli kapaktır.
֍ Eğer sol taraf baş olarak seçilmişse, bu durumun tersi söz konusudur. Kapak dizim işi bittikten sonra, taşlarla “kale” olarak adlandırılan çizgiye atış yapılır.
֍ Bu atış kaleden kapaklara yapılacak olan atış sırasını belirlemek içindir.
֍ Burada sıralamayı taşların kale çizgisine yakınlığı belirler.
֍ Nitekim atış neticesinde çizgiye yani kaleye taşı en yakın olan oyuncu, kapaklara ilk atışı yapma hakkını kazanır ve “Birim!” diye bağırır.
֍ Ardından diğer oyuncular da kaleye atış yapmak için teker teker “son”, “son önü”, ”İnönü” veya “sonum”, “son önüyüm”, “İnönüyüm” diye bağrışırlar.
֍ Eğer atılan taşlardan biri çizginin tam üzerine gelirse bu durum “göbek” veya “göbekteyim” şeklinde isimlendirilir.
֍ “Son” veya “Sonum” diye bağıran çocuk en son atışı yapacak olan kişidir.
֍ Yine aynı şekilde “Son önü” veya “Son önüyüm” diyen oyuncu, en sondaki oyuncudan bir önceki atışı yapacak olan kişidir.
֍ “İnönü” diyen çocuk da sondan üçüncü sırada atış yapmaya hak kazanır.
֍ Kaleden ilk atışı yapan oyuncu, başın ters tarafından attığı taşı kapaklara isabet ettirirse, taşın çıkardığı yere kadar olan kapakları toplar ve topladığı kapaklara sahip olur.
֍ Taşın “geçti” olarak kabul edilebilmesi için, taşın kapakların hizasının yarısından fazlasını geçmiş olması gerekmektedir.
֍ Kapağın çıkması içinse yanındaki kapaklardan ayrılmış olması yeterlidir.
֍ Eğer atılan taş kapak çıkartıp, onların arkasında kaldıysa (kale tarafında) oyuncu çıkan kapakları alır ve oyuna devam etme hakkını kaybeder.
֍ Sıra, bir sonraki oyuncuya geçer.
֍ Atışı yapan oyuncu, ne kadar kapak vurabilirse, o kadarını almaya hak kazanır.
֍ Yapılan atışlarda oyunculardan biri eğer baştaki kapağı vurursa, kapakların hepsi onun olur.
֍ Bu duruma çocuklar arasında “tek baş” denir ve oyun sona erer.
֍ İşte bu nedenden ötürü mümkün olduğunca oyuncular sona kalmamalıdırlar.
֍ Öte yandan, kaledeki bütün oyuncular atış yaptıktan sonra yerde hâlâ kapak varsa, bu sefer atılan taşların bulundukları konuma göre atış sıralaması söz konusu olur.
֍ Buradaki atış da en gerideki taştan en öndeki taşa doğru olur.
֍ Yani kapağa en uzak olan taş, ilk atış yapılacak olan taştır.
֍ Bu sırada atış yapacak oyuncunun kapakları vurmasını zorlaştırmak için öndeki taşların sahipleri “önlük” diyerek taşları öne, geriye oynatmadan sağ sol doğrultusunda çocuğun
kapakları vurabilmesini engelleyebilecek istedikleri noktalara taşlarını koyabilirler.
֍ Bu noktada atış yapacak olan oyuncu onlardan erken davranıp “önlük yok” derse, bu durum geçerliliğini kaybeder.
֍ Atış yapacak olan oyuncunun eli, önündeki taşın hizasını geçmemelidir.
֍ Aksi takdirde atışını tekrarlamak zorunda kalır.
֍ Oyuncular sıralarına göre atışlarını yaparlar, kapaklardan çıkartabilenler kapaklarını alır, ıska geçenler ise kaybederler.
֍ Herkes atış yaptıktan sonra eğer yerde hâlâ kapak kaldıysa, oyunun başında belirlenen kurala göre kapaklar ya en dipte kalanın olur, ya da diğer ele devreder.
֍ Oyun aynı şekilde devam edip gider.
